DEMET İLCE / MUHABİR
Derin deniz esrarengiz, yabancı bir dünyadır. Ancak bilim insanları her yıl okyanusun derinlikleri hakkında bulmacanın bazı kısımlarını doldurmaya yardımcı olacak keşifler yapıyor ve bu yıl da farklı olmadı. Devasa deniz dağlarından en derinlerde yaşayan balıklara, gizemli bir altın küre ve şaşırtıcı metan sızıntılarına kadar, 2023'ün en iyi 10 derin deniz keşfini burada bulabilirsiniz.
Devasa deniz dağı
Kasım ayında, Guatemala yakınlarındaki deniz tabanının haritasını çıkaran araştırmacılar, dünyanın en yüksek binası Burj Khalifa'nın iki katı yüksekliğinde devasa bir su altı dağı veya deniz dağı keşfettiler.
Okyanus yüzeyinin 7.870 fit (2.400 m) altında yer alan 5.250 fit yüksekliğindeki (1.600 metre) koni şeklindeki yapı, eski bir su altı yanardağının kalıntısıdır ve yaklaşık 5,4 mil karelik (14 kilometre kare) bir alanı kaplar. Araştırmacılar bunu, Kosta Rika ile Orta Pasifik Okyanusu'ndaki tektonik bir plaka sınırı olan Doğu Pasifik Yükselişi arasındaki altı günlük bir geçiş sırasında çok ışınlı sonar kullanarak keşfettiler.
Deniz dağları derin deniz mercanları, süngerler ve bir dizi omurgasız için önemli kayalık yaşam alanları sağlar. Uzmanlar, dünya okyanuslarında en az 100.000 keşfedilmemiş deniz dağı bulunduğunu tahmin ediyor.
Deniz tabanı ısı dalgaları
Mart ayında yapılan bir araştırmada araştırmacılar, okyanusun en derin noktalarından bazılarının, muhtemelen orada yaşayan canlıları tehdit eden, daha önce bilinmeyen ısı dalgalarına maruz kaldığını ortaya çıkardı.
İnsan kaynaklı iklim değişikliğinin ve El Niño gibi oşinografik olayların sonucu olan, okyanus yüzeyine yakın ısı dalgaları onlarca yıldır belgeleniyor. Ancak yüzey sıcaklıklarını ve okyanus akıntılarını kullanan bir bilgisayar modeli, deniz tabanının muhtemelen araştırmacıların "deniz dibindeki ısı dalgaları" olarak adlandırdığı durumu da yaşadığını gösterdi.
Modeller, derin denizdeki sıcak hava dalgalarının yüzeydeki sıcak hava dalgalarından çok daha şiddetli olabileceğini ve daha uzun sürebileceğini ortaya çıkardı.
Deniz tabanı ekosistemleri genellikle ıstakoz, deniz tarağı, pisi balığı, morina balığı ve ticari olarak avlanan diğer canlılar tarafından doldurulur; bu, dipteki deniz ısı dalgalarının ekolojik olarak yıkıcı olmanın yanı sıra ciddi mali sonuçlara da yol açabileceği anlamına gelir.
Gizemli altın küre
Eylül ayında, Ulusal Okyanus ve Atmosfer İdaresi (NOAA) araştırmacıları Alaska Körfezi'ndeki deniz tabanından gizemli bir altın küre çıkardılar. İlk analiz bunun "biyolojik kökenli" olduğunu ortaya çıkardı; ancak bilim insanlarının bunun ne olduğu hakkında hiçbir fikri yoktu.
Araştırmacılar, uzaktan kumandalı bir araç (ROV) kullanarak altın küreyi yüzeyin yaklaşık 3.300 m altındaki bir deniz tepesinden çıkardılar. Gizemli nesne yaklaşık 10 santimetre genişliğindeydi ve bir kayaya tutturulmuş gibi görünüyordu. Yüzeye çekildiğinde yapısının büyük bir kısmını kaybetmiş ve "erimiş" bir yığın haline gelmiştir.
Bilim insanları kürenin ne olduğu konusunda ikiye bölündü; bazıları bunun bir yumurta kutusu olduğunu düşünürken, diğerleri bunun bir sünger olduğundan şüpheleniyordu; diğerleri ise bunun tamamen başka bir şey olabileceğini belirtti. Ve kürenin kimliği hala bilinmiyor.
Kürenin altın rengi de bir sırdır. Araştırmacılar, "Bu derinliklere hiçbir doğal ışık nüfuz etmediğinden, belirli renklerin neden ortaya çıktığını belirlemek genellikle zordur" diye yazdı.
Yumurta kaplı yanardağ
Temmuz ayında araştırmacılar, Kanada'nın Pasifik kıyısındaki eski bir derin deniz yanardağını araştırdılar ve onun şaşırtıcı derecede hala aktif olduğunu ve 1 milyon futbol topu büyüklüğünde yumurtayla kaplı olduğunu keşfettiler.
Deniz tabanından 3.600 fit (1.100 m) yüksekte bulunan su altı dağı, derin deniz mercanlarından oluşan gelişen bir ekosistemi ve az bilinen bir deniz olan Pasifik beyaz patenlerinin (Bathyraja spinosissima) üremesini sağlayan sıcak, besin açısından zengin su fışkırtıyordu.
Patenler, denizkızı cüzdanı olarak bilinen sayısız dikdörtgen şekilli yumurtayı deniz tepesine bırakmıştı. Bilim insanları bölgede 100.000 ila bir milyonun üzerinde yumurta olabileceğini tahmin ediyor. Bu yumurtalar çatladığında, deniz dağı muhtemelen yavruların daha geniş okyanusa gitmeden önce büyümesi için ideal bir yaşam alanı sağlıyor.
Şaşırtıcı metan sızıntısı
Ağustos ayında araştırmacılar Baltık Denizi'nin en derin noktasının dibinden gelen muazzam, şaşırtıcı bir metan "sızıntısı" keşfettiler.
Ekip, yaklaşık 1.300 fit (400 m) derinlikte, yaklaşık 20 kilometrekarelik (yaklaşık 4.000 futbol sahası) bir alandan sera gazının "temelde her yerde köpürdüğünü" buldu.
Baloncuklar aynı zamanda dünya çapındaki benzer metan emisyonlarından çok daha fazla artıyordu. Normalde metan derin sularda çözülür ve nadiren deniz tabanından birkaç yüz metre yüksekte hareket eder. Ancak bu bölgeden yükselen gaz, okyanus yüzeyinin yaklaşık 20 m altına kadar ulaştı ki bu da "tamamen yeni".
Araştırmacılar metanın deniz tabanındaki çürüyen organik maddelerden geldiğini düşünüyor ancak neden bu kadar çok olduğu ve neden su sütununda bu kadar yükseğe çıktığı belli değil.
Şimdiye kadarki en derinde yaşayan balık
Nisan ayında bilim insanları, dünyanın en derin çukurlarından birinde, dalgaların 5 milden (8 km) daha altında, deniz tabanında yüzen bir grup hayaletimsi beyaz balığın ürkütücü görüntülerini yayınladılar.
Muhtemelen Pseudoliparis cinsine ait olan tanımlanamayan salyangoz balığı türü, Japonya yakınlarındaki Izu-Ogasawara Çukuru'nda 150 metreden (500 fit) fazla olan 27.349 fit (8.336 m) derinlikte bir ROV'yi kontrol eden araştırmacılar tarafından tespit edildi.
Bu derinlikteki muazzam basınç çoğu balığı ezebilir. Ancak salyangoz balıkları pullarını bu basıncı absorbe etmeye yardımcı olan jelatinimsi bir katmanla değiştirmiştir. Salyangoz balıkları ayrıca onları hücresel düzeyde koruyan özel kimyasallar da içerir.
Aynı keşif gezisinde araştırmacılar, yakındaki Japonya Çukuru'nda 26.319 fit (8.022 m) derinlikte iki salyangoz balığını tuzağa düşürüp sürüklediler; bu da onları şimdiye kadar insanlar tarafından yakalanan en derinde yaşayan balık yapıyor.
Derin deniz mercan resifleri
Ekvador kıyılarında 30 günlük bir keşif gezisi sırasında okyanus kaşifleri, Galápagos Adaları yakınında bir çift el değmemiş, derin deniz mercan kayalığı keşfettiler.
Resifler, çoğu mercan kayalığından çok daha derin olan okyanus yüzeyinin yaklaşık 300 metre (1000 feet) altındadır ve ikisinden daha büyüğü 2.600 feet'ten (800 m) daha uzundur.
Resifler, muhtemelen binlerce yıldır orada yetişen zengin çeşitlilikteki taşlı mercan türlerine sahiptir. Kabuklular, anemonlar, kırılgan yıldızlar ve deniz kestaneleri gibi birçok başka canlıya da ev sahipliği yaparlar.
Keşif gezisi ayrıca, bilim insanlarının daha önce uydu verilerinde tespit ettiği yakın bölgede iki deniz dağının varlığını da doğruladı.
'Bozulmamış doğa' tehdit altında
Mayıs ayında yapılan bir araştırmada araştırmacılar, gelecekteki derin deniz madenciliği faaliyetleri için en umut verici alanlardan birinin, yeni tanımlanan 5.000'den fazla hayvan türüne ev sahipliği yaptığını ve eğer insanlar bölgede madencilik yapmaya başlarsa bunların hepsinin yakın tehlike altında olabileceğini ortaya çıkardı.
Clarion-Clipperton Bölgesi, Meksika'dan Hawaii'ye kadar uzanan ve Alaska'nın yaklaşık 3,5 katı olan yaklaşık 2,3 milyon mil kareyi (6 milyon kilometrekare) kaplayan büyük bir deniz tabanı deformasyonudur. Manganez, kobalt ve nikel gibi çok arzu edilen metallerin yanı sıra son derece değerli nadir toprak elementlerinin küçük konsantrasyonları açısından zengin olan patates büyüklüğünde küresel nodüllerle kaplıdır.
Araştırmacılar bölgeden toplanan 100.000'den fazla bireysel kaydı analiz etti ve tespit ettikleri türlerin %90'ının bilim için yeni olabileceğini tahmin etti. Önümüzdeki birkaç yıl içinde tam anlamıyla başlayabilecek olan derin deniz madenciliği, bu türlerin tamamını tehdit edebilir.
Araştırmacılar, "Madencilik olasılığının ortaya çıkmasıyla birlikte, bu yeterince araştırılmamış habitatlar hakkında daha fazla bilgi sahibi olmamız iki kat daha önemli" diye yazdı.
Gizli yeraltı dünyası
Ağustos ayında, Pasifik Okyanusu'ndaki bir hidrotermal havalandırma alanını araştıran bilim insanları, mini volkanik konilerin altına gömülü gizli bir ekosistemi keşfettiler.
Orta Amerika yakınlarındaki Doğu Pasifik Sırtında bulunan hidrotermal menfezler 40 yıldan fazla bir süredir inceleniyor. Ancak araştırmacılar ilk kez bir ROV'un robotik kolunu kullanarak okyanus dibindeki tortuyu kazıyarak havalandırma deliklerinin altına baktılar. Bunu yaparken solucanlar, salyangozlar ve derinlerde yaşayan ahtapotlar da dahil olmak üzere çok çeşitli deniz tabanı canlılarını keşfettiler.
Araştırmacılar, "Başka bir ekosistemin altına gizlenmiş yeni bir ekosistemin gerçekten dikkate değer keşfi, inanılmaz yerlerde yaşamın var olduğuna dair yeni kanıtlar sağlıyor" diye yazdı.
'Akıllara durgunluk veren' yanardağ haritası
Nisan ayında araştırmacılar, dünya çapında çoğu yeni keşfedilen 19.000'den fazla su altı yanardağının "akıllara durgunluk veren" bir haritasını yayınladılar.
Araştırmacılar haritayı tamamlamak için birden fazla uydudan gelen radar verilerini kullandılar. Uydular, deniz dağlarının neden olduğu yer çekimindeki küçük sapmaları aradı ve yüksekliği 3.609 fit (1.100 m) kadar küçük olan su altı tümseklerini tespit edebildi.
Ekip, haritanın bilim insanlarının okyanus akıntıları, levha tektoniği ve iklim değişikliği hakkında daha fazla bilgi edinmesine yardımcı olabileceğini düşünüyor.
Harita şimdiye kadar oluşturulmuş en eksiksiz deniz dağları özetlerinden biridir, ancak araştırmacılar hala deniz tabanını kaplayan binlerce keşfedilmemiş yapının olduğunu düşünüyor.
