Yeni türler bazen tropik ormanların sık yaprakları arasında gizlenirken, bazen de gözümüzün önünde yıllarca fark edilmeden kalabiliyor. Manta vatozları için de durum tam olarak böyleydi. 2009 yılında tek bir tür olduğu sanılan manta vatozlarının aslında iki farklı tür olduğu ortaya konmuştu. Şimdi ise, 15 yıllık bilimsel şüphelerin ardından, üçüncü bir tür resmi olarak tanımlandı: Mobula yarae.
YERLİ EFSANELERDEN İLHAM ALAN İSİM
Yeni türe, Brezilya yerli mitolojisindeki su ruhu "Yara"dan esinlenerek Mobula yarae adı verildi. Bu dev vatoz yalnızca Atlantik Okyanusu'nda yaşıyor ve bilinen diğer iki manta türü olan dev okyanus mantası (Mobula birostris) ile resif mantası (Mobula alfredi) arasına katılarak yeryüzündeki üçüncü manta türü unvanını aldı.
BİR BİLİM İNSANININ YILLAR SÜREN TAKİBİ
Bu önemli keşfin arkasında Deniz Megafauna Vakfı’nın kurucu ortağı Dr. Andrea Marshall yer alıyor. 2009 yılında manta vatozlarını iki ayrı türe ayırarak bilim dünyasında çığır açan Marshall, o çalışmasında üçüncü bir türün var olabileceğini öne sürmüştü. Tahminini ispatlamak ise tam 15 yıl sürdü.
Marshall, kendi dalış fotoğraflarından yararlanarak türlerin elle çizimlerini yaptı. “İlk iki türü ayırt etmem altı yılımı almıştı. Artık onları ezbere biliyordum,” diyen Marshall, daha sonra karşısına çıkan bir görüntüde “Bu manta, diğer ikisine benzemiyordu,” diyerek farklı bir türe ait olduğunu fark etti.
SAĞLIK SORUNLARINA RAĞMEN TAMAMLANDI
Dr. Marshall, 2024 yılında araştırma sürecinde ciddi bir beyin anevrizması geçirdi ve şu anda tedavi görüyor. Ancak çalışmayı bırakmayan ekip, genetik analiz ve morfolojik incelemeleri tamamlayarak yeni türü bilim dünyasına kazandırdı.
MOBULA YARAE'NİN FARKLILIKLARI
Yeni türün, dev okyanus mantasında görülen “T” şeklindeki beyaz omuz lekeleri yerine “V” şeklinde lekeleri var. Ayrıca yüzü ve göz çevresi daha açık renkte. Gövdesinin alt kısmında, solungaçlar arasında uzanan benekler ise bulunmuyor.
Mobula yarae, 5-6 metreye kadar büyüyebiliyor. Bu boyut, dev okyanus mantasıyla benzerken, genç bireylerde resif mantasına yakın şekilde 3-4 metrelik ölçümler de yapılmış.
Habitat tercihleri bakımından da farklılık gösteriyor: Daha çok kıyı bölgelerde ve haliçlerde gözlemleniyor. Bu da onun diğer iki türden ayrı bir yaşam alanına sahip olduğunu gösteriyor.
KORUMA ÇALIŞMALARI İÇİN UMUT IŞIĞI
Deniz Megafauna Vakfı’nın Florida Manta Projesi kurucusu Jessica Pate, “Mobula yarae’nin resmen tanınması, manta vatozlarını koruma çabaları açısından çok önemli. Adını koyamadığınız bir şeyi koruyamazsınız,” diyerek türün tanımlanmasının önemini vurguladı.
Bilinen diğer iki tür IUCN Kırmızı Listesi'nde tehdit altında: Okyanus mantaları ‘Tehlikede’, resif mantaları ise ‘Hassas’ kategorisinde yer alıyor. Uzmanlar, yeni türün tanınmasının hem yerel hem de uluslararası koruma stratejilerine katkı sağlayacağını umuyor.