Uydu görüntülerine göre ilk yangının 34 bin hektarlık alana yayıldığını açıklayan Greenpeace, 12 bin hektarlık alanı etkisi altına alan ikinci yangının ise Çernobil faciasının yaşandığı bölgeye 1 km kadar yaklaştığını açıkladı. Bu endişe verici bilgiden sonra birçok vatandaş Çernobil faciası ile ilgili daha fazla bilgi sahibi olmak istiyor. Bu bağlamda, 1986’dan sonra Çernobil’de büyük tehlike! Çernobil’de ne oldu, Çernobil nerede? sorularına cevap aranıyor. Ayrıntılar haberimizde…
1986’dan sonra Çernobil’de büyük tehlike! Çernobil’de ne oldu, Çernobil nerede?
Ukrayna Devlet Acil Durum Servisi, yangının kontrol altında olduğunu ancak bazı noktalarda alevlerin devam ettiğini açıkladı. Reuters haber ajansının görüntülerinde nükleer facianın yaşandığı alanın çevresindeki 30 kilometrelik güvenlik bölgesinin yangınlar nedeniyle karardığı dikkat çekti.
Ukrayna Devlet Acil Durum Servisi, Kiev ve Kiev bölgesinde radyasyon oranının normal sınırlar içerisinde olduğunu açıkladı. Greenpeace ise uydu görüntülerinin, sahadaki durumun resmi açıklamalardan daha vahim olduğunu gösterdiğini belirtiyor.
Çernobil patlaması ne zaman oldu?
Çernobil Nükleer Santrali’nde 26 Nisan 1986’da patlama meydana gelmiş ve dünyanın en büyük nükleer faciasına sahne olmuştu.
Çernobil nerede? Hangi ülkede?
Çernobil Nükleer Santrali’nde yaşanan patlama ve devamında yaşananlar insanlık tarihine önemli bir yere sahiptir. Çernobil Nükleer Santrali ise Ukrayna’nın Kiev şehirne yaklaşık olarak 130 kilometre uzaklıkta yer almaktadır. Patlamadan çıkan zehirli bulut, başta Ukrayna ve Belarus olmak üzere Rusya ve Avrupa’nın bir kısmını etkilemiş, zehirli bulutlar, ABD, Kanada ve hatta Japonya’ya bile ulaşmıştı.
Çernobil Faciası nedir? Çernobil Nükleer Kazası nasıl oldu?
Dünya Sağlık Örgütü verilerine göre, felaketin gerçekleştiği 30 kilometrelik bölgede çalışan ve yaşayan 600 bin kişi yüksek dozda radyasyona maruz kalmış, Ukrayna’ya komşu ülkeler başta olmak üzere dünyada milyonlarca insan faciadan olumsuz etkilenmişti.
Çernobil Faciası ya da Çernobil Reaktör Kazası son derece korkunç sonuçları olan nükleer bir kazadır. 25 ve 26 Nisan 1986 tarihinde Sovyetler Birliği’ne bağlı Ukrayna Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti’nin kuzeyindeki Pripyat kenti yakınlarındaki Çernobil Nükleer Santrali’nde 4 numaralı yüksek güçlü kanal tipi reaktörde patlama meydana geldi.
Patlama gece geç saatlerde istasyonda elektrik kesintisi testi simülasyonu yapıldığı sırada meydana geldi. Denemeler sırasında kritiklik kazası yaşandı. Su buharı çok kuvvetli bir patlamaya sebep oldu ve ardından yangın çıktı. Dokuz gün boyunca devam eden yangın yukarı yönlü hava akımı yaratarak atmosfere ciddi oranda nükleer füzyon maddesi ve kül gönderdi. Atmosfere karışan radyoaktif madde Sovyetler Birliği’nin batısına ve Avrupa’ya kadar ulaştı.
Buhar sebepli patlama nedeniyle Çernobil Nükleer Santrali’nde bir kişi olay yerinde yaşamını yitirdi, bir kişi de aşırı radyasyona maruz kaldığı için yaşamını kaybetti. Çernobil Faciası’ndan birkaç gün sonra 134 çalışan hastanelere sevk edildi. Birkaç gün içinde hastanelere sevk edilen 28 itfaiyeci aşırı miktarda radyasyona maruz kaldığı için hayatını kaybetti. Ayrıca 14 kişi radyasyon sebepli kanserden dolayı hayata gözlerini yumdu. Çernobil Faciası’nın etkileri 1996 yılına kadar ciddi anlamda hissedildi. 2011 yılında bile Çernobil Faciası sebebiyle olumsuz etkilenen 15 çocuk, tiroit kanseri sebebiyle yaşamını yitirdi. Çernobil Faciası’nın etkilerinin araştırılması günümüzde bile devam etmektedir. Türkiye’nin Karadeniz kıyılarındaki illerinde yaşayan bazı vatandaşlar, Çernobil Faciası’nın ardından yaşadıkları bölgelerde kanser vakalarının arttığını söylüyor.
Çernobil Faciası’nın sonuçları nedir?
Çernobil Faciası tarihin en büyük nükleer santral kazasıdır. Hem maddi hem de manevi açıdan çok büyük zarara ve kayba sebep olmuştur. Çernobil Faciası dünyada 7 büyüklüğünde sınıflandırılan iki nükleer santral kazasından birisidir. Uluslararası Nükleer Olay Ölçeği tarafından açıklanan en büyük nükleer kaza sınıflandırması 7’dir. 7 büyüklüğündeki nükleer kazalardan diğer ise 2011 yılında Japonya’daki Fukuşima I Nükleer Santrali kazalarıdır.
Çernobil Faciası’nın yaralarını sarmak ve bölgeyi radyoaktif maddeden temizlemek için 500 bin kişi görev yapmış ve toplamda 18 milyon Rus rublesi harcanmıştır.
Chernobyl yangın sonrasında Çernobil faciası bir kez daha gündeme geldi. Çernobil Nükleer Santrali, Ukrayna, Kiev şehrine 130 km uzaklıkta bulunan ve RMBK-1000 tipi 4 nükleer reaktöre sahip bir santraldir. Santralde bulunan 1. ve 2. üniteler 1970 ve 1977 yıllarında inşa edilmiş, 3. ve 4. üniteler 1983 yılında tamamlanmıştır. Kazanın olduğu zaman diliminde 2 ünite daha inşa halindedir. Santrale 3 km uzaklıktaki Pripyat şehrinde 49,000 kişi ve santrale 15 km uzaklıktaki Çernobil şehrine ise 12,500 kişi yaşamaktadır. Kazanın olduğu zaman santralin 30 km çapa sahip bölgesinde tahmin edilen toplam nüfus 115,000-135,000 arasındadır. RBMK-1000 reaktörü Sovyet dizaynı moderatör olarak grafit, yakıt olarak hafif zenginleştirilmiş Uranyum kullanan basınç tüpü sistemiyle kaynamalı hafif su reaktörüdür.
25 Nisan günü, Çernobilin 4. ünitesinin operatörleri bir deney yapmak üzere hazırlık yapmışlardır. Deney, ana güç kaynağı kaybedildiğinde türbinlerin ne kadar süreyle daha ana pompalara güç sağlayacağının belirlenmesi üzerinedir. Aynı deney, bir yıl önce Çernobil santralinde yapılmış ve türbinden gelen gücün çok hızlı düştüğü gözlenmiştir. Bu deneyde ise yeni voltaj düzenleyicisi test edilecektir. 26 Nisan gününün ilk saatlerinde deney, operatörler tarafından başlatılmıştır. Operatör reaktörü kapatmak için harekete geçtiğinde, reaktör kararsız durumdadır ve kontrol çubuklarının değişik dizaynı nedeniyle kontrol çubukları reaktöre girdiğinde bir güç artışı yaşanmıştır. Sıcak yakıt çubuklarının soğutucu su ile temas etmeleri yakıt çubuklarının parçalanmalarına ve aşırı buhar üretimi sonucu basıncın yükselmesine sebep olmuştur.
Reaktörün dizayn özellikleri sonucu 3 ya da 4 yakıt demetinin önemli zarar görmesi reaktörün tahribatına sebep olmaktadır. Basıncın aşırı artışı sonucu reaktörün 1000 ton ağırlığındaki üst kapağı ayrılmış ve yakıt kanallarına zarar vermiştir. Aşırı buhar üretimi tüm çekirdeği kaplamış ve fisyon ürünlerinin atmosfere saçılmalarına sebep olan buhar patlamasına neden olmuştur. 2-3 saniye sonra ikinci bir patlama yakıt kanallarının ve sıcak grafitin çevreye dağılmasına sebep olmuştur. İkinci patlamaya neyin sebep olduğu tam olarak bilinemese de Zirkonyum-buhar etkileşmeleri sonucu ortaya çıkan Hidrojen gazının patlamaya sebep olduğu düşünülmektedir. Bu patlamalar sonucu 2 işçi hayatını kaybetmiştir. Grafit ve yakıt parçalarının sebep olduğu yangınlar sonucu çevreye ciddi miktarda radyasyon salınmıştır.
Çevreye salınan aktivite 14×1018 Bq olarak tahmin edilmektedir. Reaktöre saatte 200-300 ton su verilmiştir ancak 1. ve 2. üniteleri su basma tehlikesi olduğu için yarım gün sonra bu işlem devam ettirilmemiştir. İkinci günden onuncu güne kadar reaktöre yangını söndürmek ve radyoaktif parçacıkların salınmasını engellemek amacıyla 5000 ton bor, dolomit, kum, kil ve kurşun helikopterler ile yanan çekirdeğin üzerine atılmıştır.
Kaza, nükleer enerjinin sivil amaçlı kullanımı tarihinin çevreye, kayıt edilmiş en fazla miktarda radyoaktif madde salındığı nükleer kazadır. Kazadan sonraki 10 gün boyunca havaya büyük miktarda radyoaktif madde salınmıştır. Özellikle iki önemli izotop, İyot-131 ve Sezyum-137, halkın önemli miktarlarda doz almasına sebep olmuştur. Çevreye salınan çoğu madde enkaz üzerinde toplanmıştır ancak daha hafif maddeler rüzgar ile taşınarak Ukrayna, Beyaz Rusya, Rusya ile İskandinavya ve Avrupa’nın bir bölümüne taşınmıştır.
KANSER VAKIALARI ARTTI
Kazadan 25 yıl sonra 2011’de yapılan bir araştırmada bile incelenen sütlerin yüzde 93’ünde kabul edilebilir düzeyin çok üzerinde uzun ömürlü izotop sezyum-137 belirlendi. Ukrayna, Rusya ve Belarus’ta 2004’e kadar 18 yaş altı 4 bin çocukta tiroit kanseri vakası görüldü. Resmi raporlara göre 9 bin, bağımsız bilim insanlarına göre ise 30 bin ile 60 bin arasında insan Çernobil’in neden olduğu ölümcül kanser türlerine yakalandı.
48 BİN YILDA TEMİZLENECEK
Bilim insanları, yaklaşık 190 ton uranyum ve 1 ton plütonyumun hâlâ santralin altında bulunduğuna işaret ediyor ve bölgenin radyasyondan tamamen temizlenmesi için öngördükleri süreye ise, insanlığın ömrünün yetip yetmeyeceği bir soru işareti. Çernobil’in yakınındaki Pripyat şehrinde günümüzde ölçülen radyasyon düzeyi bile normalin 20-40 kat üzerinde. Ve tüm radyoaktif kalıntıların temizlenmesi için 48 bin yıla ihtiyaç var.
ÇERNOBİL’DE KAÇ KİŞİ ÖLDÜ?
Uluslararası Atom Enerjisi Kurumu tarafından hazırlanan bir raporda kazanın çevresel sonuçları incelenmiştir. UNSCEAR raporuna göre ise 2008 yılına kadar kazadan yüksek dozda radyasyona maruz kalan 4000 kişiden 64’ünün radyasyon sonucu öldüğü doğrulanmıştır. Oluşturulan Çernobil Forumunda 200.000 acil müdahalede çalışan işçi, 116.000 kurtarılmış kişi ve kirlenmiş alanlardan tahliye edilen 270.000 kişinin bilgileri derlenmiştir.
Akut radyasyon sendromuna bağlı olarak kazadan kısa süre sonra ölen 50 acil müdahale işçisinin ölümleri ile radyasyona bağlı olarak Tiroid kanseri ve radyasyona bağlı kanserden dolayı ölenler birleştirildiğinde, ölenlerin sayısı 3940 olmuştur. Bunlardan tahmini olarak dokuzu çocuktur ve lösemi nedeniyle ölmüşlerdir.
2006 yılında hakemli bir dergi olan International Journal of Cancer isimli dergide Çernobil Forumu çalışmasının sonuçları farklı bir metodoloji ile takip edilmiş ve kanser nedeniyle öldüğü belirtilen ve kansere yakalanan kişilerde, sağ kalım oranları da dâhil edilerek herhangi bir tartışma ortamı oluşturulmasına imkan vermeyecek şekilde inceleme yapılmıştır. Bu çalışmada kaza nedeniyle tahminen 4.000 kişinin öldüğü açıklanmıştır.