Meksika’nın Chiapas eyaletinde, yüzyıllardır kayıp olduğu düşünülen Maya şehri Sak-Bahlán, yani “Beyaz Jaguar Diyarı”, gün yüzüne çıkarıldı. Yaklaşık 300 yıl boyunca gizemini koruyan bu yerleşim, araştırmacıların eski belgeleri modern teknolojilerle birleştirmesi sayesinde yeniden keşfedildi.
Maya uygarlığı, binlerce yıl boyunca Orta Amerika’da hüküm sürmüş, özellikle Klasik Dönem’de (MS 250–900) büyük şehirleriyle dikkat çekmişti. Ancak İspanyol sömürgeciliği sonrası pek çok şehir terk edildi. Buna rağmen bazı Maya toplulukları, ormanın derinliklerine çekilerek direnişlerini sürdürdü. Bunlardan biri de 16. yüzyılın sonlarında kurulan Sak-Bahlán oldu.
Lakandon-Ch’ol Maya halkı, 1586’da başkentleri Lakam Tun’un İspanyolların eline geçmesinden sonra, bağımsız yaşamlarını sürdürebilmek için ormanın içinde bu yeni şehri inşa etti. Yaklaşık bir asır boyunca sömürgecilerden uzak kalmayı başaran Sak-Bahlán, Maya uygarlığının “son direniş merkezlerinden biri” olarak tarihe geçti.
BEYAZ JAGUAR DİYARI’NIN İZİNDE
Meksika Ulusal Antropoloji ve Tarih Enstitüsü’nden (INAH) uzmanların yürüttüğü araştırmada, 1698 tarihli bir rahip mektubu kritik rol oynadı. Rahip Diego de Rivas’ın yolculuk güzergâhını detaylıca aktardığı bu belge, Coğrafi Bilgi Sistemleri (GIS) ile birleştirilerek şehrin olası konumu ortaya çıkarıldı.
Ekip, orman örtüsü, arazi şartları ve taşınabilir yük hesaplarını dikkate alarak, Montes Azules Biyosfer Rezervi’nde incelemeler yaptı. Sonuçta Jataté ve Ixcán nehirleri yakınında taş yapılar, seramik parçaları, aletler ve bir İspanyol kilisesine ait kalıntılar bulundu.
MAYA UYGARLIĞININ SON KALESİ
Keşfedilen şehirdeki anıtsal yapılar, tören alanları ve kısmen korunmuş yazıtlar, 17. yüzyılın sonlarına tarihleniyor. Bu bulgular, Maya toplumunun o dönemde tamamen çöktüğü veya İspanyollar tarafından tamamen kontrol altına alındığı yönündeki varsayımları sorgulatıyor.
Maya dilinde “Beyaz Jaguar Diyarı” anlamına gelen Sak-Bahlán ismi, jaguarın Maya inancındaki kutsal rolünü de yansıtıyor. Sessiz ve güçlü hareket eden jaguar, halkın sömürgecilikten korunma stratejisiyle özdeşleşiyor.
Sak-Bahlán’ın yeniden keşfi, yalnızca Maya uygarlığının bilinmeyen bir sayfasını aralamakla kalmıyor; aynı zamanda sömürgecilik tarihine dair bilinen anlatıları da gözden geçirmemizi sağlıyor.