Bu belirtiler yaşlılığa ya da yorgunluğa yorulsa da, aslında ciddi bir damar hastalığının habercisi olabilir. Bacaklardaki tıkalı damarlarla karakterize edilen Periferik Arter Hastalığı (PAD), fark edilmediği takdirde ayak yaraları, kangren ve hatta amputasyona (uzuv kesilmesi) yol açabiliyor.
İngiltere’de 60 yaş üzerindeki her beş kişiden birini etkileyen PAD, diyabet, yüksek tansiyon ya da böbrek hastalığı olanlarda daha da yaygın görülüyor. Dahası, PAD sadece bacaklarla sınırlı değil; kalp ve beyin damarlarında da daralmaya işaret eden yaygın bir ateroskleroz (damar sertliği) sorununun işareti.
BİR DAKİKALIK DOPPLER TARAMASIYLA HIZLI TEŞHİS
Şu an PAD teşhisi için ayak parmağından ve koldan alınan kan basınçlarının karşılaştırılması gerekiyor. Ancak bu ölçüm, özel ekipman ve deneyimli bir doktor gerektiriyor. Pek çok aile sağlığı merkezi ve klinik bu donanıma sahip değil.
İşte tam bu noktada İngiltere merkezli bir araştırma ekibi, elde taşınabilir Doppler ultrason cihazlarıyla çok daha pratik bir yöntem geliştirdi. Bu cihazlar, damar içinden akan kanın sesiyle – yani Doppler etkisiyle – damar tıkanıklığını tespit edebiliyor. Ekip, bu sesi sadece dinlemekle kalmadı; bilgisayarla analiz ederek sayısal veriye dönüştürdü.
Yapılan deneylerde, bu Doppler dalga formu üzerinden hesaplanan “hızlanma endeksi” adlı değer, geleneksel ölçüm yöntemi olan parmak–kol basınç oranıyla %88 oranında örtüştü. Yani özel ekipman olmadan, sadece Doppler cihazıyla yapılan bir dakikalık tarama, PAD riskini tespit edebiliyor.
SADECE TEŞHİS DEĞİL, TAKİP DE MÜMKÜN
Yeni yöntem yalnızca teşhis için değil, tedaviyi izlemek için de kullanılabiliyor. Örneğin, damar tıkanıklığı açıldıktan sonra yapılan Doppler ölçümleri, klasik testlerle elde edilen verilerle birebir örtüşüyor. Bu da yöntemin, tedavi sürecini izleme açısından da güvenilir olduğunu gösteriyor.
Üstelik bu tarama, zaten mevcut olan cihazlarla yapılabiliyor. Araştırmacılar, en temel Doppler cihazlarında bile bu yöntemin uygulanabileceğini gösterdi. Biraz yazılım geliştirmeyle, pratisyen doktorlar veya podologlar bile hızlı ve doğru sonuçlar elde edebilir.
ERKEN TEŞHİS HAYAT KURTARIYOR
PAD’nin erken teşhisi, hayat kurtarıcı olabiliyor. Erken müdahale, ayak kesilmesinin önüne geçebilir, hastanede yatış süresini kısaltabilir ve kalp krizi ya da felç riskini düşürebilir.
Ancak günümüzde birçok hasta, PAD tanısı konulana kadar ilerlemiş doku hasarı ya da kangren riski taşıyan aşamaya gelmiş oluyor. Oysa yeni yöntem, yalnızca bir dakika içinde sessiz ilerleyen bu hastalığı görünür kılabiliyor.
Araştırmacılar şimdi yöntemin daha fazla hasta grubunda ve farklı kliniklerde test edilmesini sağlıyor. Ama bugüne kadarki bulgular, bu yeni Doppler tekniğinin sağlık sisteminde devrim yaratabilecek potansiyele sahip olduğunu gösteriyor.
Tıkalı damarlar saklanamaz. Doğru teknolojiyle erken teşhis mümkün ve bu, yüzlerce insanın ayağını, yaşam kalitesini ve hayatını kurtarabilir.