Hayvan zekâsını küçümsemememiz gerektiğini hatırlatan çarpıcı bir deney, mürekkep balıklarının beklenmedik bilişsel becerilerini gözler önüne serdi. Cambridge Üniversitesi’nden bilim insanlarının yürüttüğü araştırmada, altı mürekkep balığına çocuklar üzerinde uygulanan ünlü “marshmallow testi”nin uyarlanmış bir versiyonu yapıldı. Sonuçlar, bu deniz canlılarının geleceğe yönelik planlama ve özdenetim becerilerine sahip olabileceğini ortaya koydu.
“Marshmallow testi”, bir çocuğun önüne konulan bir tatlıya hemen dokunmayıp bekleyebilirse daha iyi bir ödül kazanabileceğini ölçen klasik bir deney. Hayvanlara uyarlanan versiyonunda ise yiyecek tercihleri üzerinden özdenetim test ediliyor.
Araştırmada, mürekkep balıklarına iki seçenek sunuldu: hemen ulaşabilecekleri bir parça karides eti ve ancak bir süre bekledikten sonra ulaşabilecekleri canlı karides. Eğer balıklar hemen yemeyi tercih ederse, daha değerli ödül ellerinden alınıyordu.
Sonuçlar şaşırtıcıydı: Tüm mürekkep balıkları, canlı karides için beklemeyi tercih etti. Bekleme süreleri 50 ila 130 saniye arasında değişti. Bu, şempanze, karga ve papağan gibi büyük beyinli omurgalılarla karşılaştırılabilecek bir sabır ve özdenetim düzeyine işaret ediyor.
Deneyin ikinci aşamasında ise öğrenme hızları ölçüldü. Görsel işaretler değiştirilerek ödül koşulları farklılaştırıldığında, en hızlı uyum sağlayan mürekkep balıkları aynı zamanda en uzun süre bekleyebilenler oldu. Bu durum, özdenetim ile öğrenme esnekliği arasında güçlü bir ilişki olduğunu gösterdi.
Araştırmacılar, bu yeteneğin sosyal davranış ya da alet kullanımı gibi nedenlerden değil, mürekkep balıklarının avlanma stratejisinden kaynaklanabileceğini düşünüyor. Çoğunlukla gizlenerek yaşayan bu canlılar, yalnızca avlanırken kamuflajlarını bozuyor ve o anda yırtıcılara açık hale geliyor. Bu nedenle, daha kaliteli besin için bekleyebilme yeteneği evrimsel bir avantaj sağlamış olabilir.
Bilim insanları ayrıca mürekkep balıklarında “anı benzeri hafıza” ve hatta sahte anı oluşumlarının gözlemlendiğini hatırlatarak, gelecekte yapılacak araştırmaların bu canlıların gerçekten geleceğe yönelik plan yapıp yapmadığını ortaya koyabileceğini belirtiyor.