Paralardan Kudüs tarihini okumak

Sikkeler, üzerlerinde taşıdıkları tasvir ve yazılar nedeniyle tarihe ışık tutarlar. İşte Kudüs'te basılan farklı uygarlıklara ait sikkeler...

İlk örneğimiz kudretli Roma imparatoru Vespasianus'a ait bir Sestertius: Paranın ön yüzünde mağrur bir ifade ile tasvir edilmiş İmparator Caesar (Sezar) Vespasianus (IMP CAES VESPASIAN AVG PM TR PPP COS III.) / Pontifax Maksimus / Pater Patriae (En Büyük Dini Lider, Vatanın Babası vb unvanlar okunuyor). İlginç olan ise paranın arka yüzü! Sikkenin arka yüzünde mağrur, muzaffer bir Roma askeri askeri peleriniyle ve mızrağıyla görünüyor. Önündeki hurma ağacının altında ise başını eline yaslamış, yas tutan, çaresiz Kudüs'ü simgeleyen yahudi kadın (personifikasyonla yas tutan kadın fethedilen Filistin'i simgeliyor.)

İmparator Titus'a ait gümüş denari. MS 69-79 yılları arasında Antakya'da basılmış. Arka yüzünde Kudüs'ün fethi anısına yine ''JUDEA CAPTA'' / Filistin Fethedildi ibaresine ve hurma ağacı altında çaresiz esir Yahudi kadın betimlemesi ile güçlü Roma askerine yer verilmiş.

Yine İmparator Vespasianus'a ait Judea Capta temalı bir sester. Mağrur Roma askeri bu defa silahsız, yanında miğferi ile ''savaşa hazır'' halde. Muhtemelen şehir ele geçirildikten birkaç sene sonra basılmış ve halka ''uslu durun'' mesajı veriyor:

Titus'a ait bir başka gümüş denari örneğinde Roma ordusunu temsil eden zırhlı, silahlı bir asker, elleri arkadan bağlı esir Yahudi erkeğe diz çöktürmüş ve üzerine basarak Roma zaferini ve hakimiyetini anlatıyor:

Kudüs'teki Roma işgaline direnen ve çeşitli isyanlarla mücadele eden Yahudiler de dönem dönem para basarak mesajlarını verdiler. Arami alfabesi ile basılan bu bakır Yahudi isyan parasında ''Kudüs İçin'' yazıyor:

MS 66-70 arasında yaşanan Yahudi İsyanı'nda isyancıların bastığı gümüş para: Birimini tahmin edin acaba ne? Cevap: ''ŞEKEL''. İsrail'in bugünkü para biriminin adı ne? Cevap: ''ŞEKEL''... Üzerinde İbranice ''Bu İsrail şekeli isyanın 4. yılında Kutsal Kudüs'te basıldı'' yazılı.

MS 68 yılında basılan bakır Yahudi İsyanı parası: Sion'un Kurtuluşu İçin, Yıl 2'' yazılı

Roma'ya karşı MS 132-135 yıllarında yaşanan ikinci Yahudi isyanı Bar Kohba dönemine ait gümüş para. Ön yüzde Süleyman Mabedi, Arka yüzde: ''Kudüs'ün Kurtuluşunun 1.Yılı'' İbranice yazılmış:

Hristiyan Roma'nın Kudüs baskılı paraları. Hz.Muhammed'in(sav) elçi ile mektup gönderip İslama girmeye davet ettiği İmparator Heraclius'a ait altın solidus ve bakır follis:

''La ilahe illallah vahdehu Muhammed Resulullah'' Kudüs'te Emevi idarecisi Abdülmelik bin Mervan döneminde basılan en erken İslami sikke örneklerinden biri. Halife Abdülmelik eli kılıcının kabzasında betimlenmiş:

Abbasi döneminde Kudüs'te basılmış bir bakır ''fels''. La ilale illallah vahdehu la şerikeleh / Muhammed Resul Allah'' ibareleri ön ve arka yüzlerde.

Üzerinde darp yeri ''Filistin'' yazılı Emevi dönemi fels:

Halife tasvirli Emevi dönemi Filistin baskılı bakır fels

''İlya'' Kudüs'ün bir diğer adı olan İlya adı ile basılan Emevi dönemi fels. Bu erken dönem İslami sikkelerde yer alan işaretler, ''M'', ''K'' gibi harfler Bizans etkisinin yansımaları.

Muaviye bin Ebi Süfyan'a ait Bizans para sistemi etkisinde Kudüs'te basılmış bakır para:

Mısır merkezli İhşidi Devleti'ne ait Kudüs baskılı altın dinar ve gümüş dirhem örnekleri.

Kudüs darplı Fatımi altın parası, dinar.

Kudüs darplı Fatımi dönemi gümüş dirhem.

Kudüs darplı Emevi ve Abbasi dönemi örnekleri.

Emevi dönemi bu bakır sikkede yedi kollu yahudi şamdanı menorayı İslamileştirip, İslamın 5 temel şartını sembolize eden beş kollu şamdan tasviri görülüyor.

Kudüs'te Haçlı dönemi paraları: Baudouin IV. MS 1173-1185 gümüş para.

Papa Kudüs'teki Haçlı Krallığı'na Arapça para basmalarını yasaklayınca çare olarak harfleri yanyana geldiğinde bir anlam ifade etmeyen pseudo Arabic (Yalancı Arapça) tekniği ile Kudüs'ta altın paralar bastı:

Arapça basılan Haçlı gümüş parası: ''Baba, Oğul, Kutsal Ruh Adına Tek İlah / Tek İlah, Tek İman, Tek Vaftiz - İzzet ve Şeref bu yüzyıldan diğer yüzyıllara İsa Efendimize ait olsun''

''El muntakim min aduvvullah li dinillah'' Abbasi Halifesi el-Muktedirbillah'a ait bu altın dinarda yazan ibarenin anlamı: ''Allah'ın düşmanlarından Allah'ın dini için intikam alan'' demek.

Sina Harekâtı. Moshe Dayan ve Kudüs surları...

Alman İmparatoru II.Willhelm Kudüs'te.

Albert Einstein Kudüs İbrani Üniversitesi'nde ders vermeye başlar.

H'ospitalier Jerusalem: Kudüs Tapınak Şövalyeleri.

İstanbul'da Sultan Abdülaziz dönemi 10 para üzerinde İbranice ''Kudüs'' damgası.Para basmak hakimiyet alâmeti olduğu için Osmanlılar Mekke, Medine ve Kudüs'te hiçbir zaman para basmadılar. Kendilerini bu üç şehri hizmetçisi, Hadim'ül Haremeyn'üş Şerifeyn'' olarak gördüler.

Kudüs paralarıyla da çok şey söyler. İsrail'in günümüzdeki bazı kâğıt paralarında Lord Rotschild'in, Theodor Herzl'in portresi bulunur ki bu da devam eden tarihsel sürece düşülen notlardır aslında. KAYNAK: HAKAN MERT KAYA