Gıda milliyetçiliği son günlerde sıkça duymaya başladığımız bir ifade olarak hayatımıza girmeye başladı. Kovid-19 süreci ve Rusya-Ukrayna savaşının etkisiyle yükselen gıda fiyatlarında küresel kriz endişesi yaşanırken, bazı ülkeler, iç piyasalarını korumak için gıda ürünlerinin ihracatını durdurma ya da kısıtlama yoluna gidiyor. Ülkelerin gıda sağlama ve üretmede kendi kendine yeterli olması ve ihtiyacını karşılayabilecek gıda stoğunu elinde tutması anlamında kullanılan Gıda Milliyetçiliği kavramı, COVID-19 pandemisiyle daha sık tartışılır hale gelmişti, zira salgın nedeniyle hasatların yapılmasında zorluklar yaşandı, tedarik zincirleri bozuldu ve geleceğin belirsizliği içinde ülkeler gıda stoklarını kendi kullanımları için biriktirme kararı aldı. Bunun üstüne dünya buğday ve ayçiçeği üretiminin %25 ine sahip iki ülkenin savaşması ve ürettiklerini ihraç etmeme kararı almaları kavramı daha çok tartışılır hale getirdi. Bu süreçte de şu soru daha çok sorulur hale geldi: Gıda milliyetçiliği bir zorunluluk mu?
Gıda milliyetçiliğinin gerekli hatta kaçınılmaz olduğuna dair tartışmalar aslında yeni de değil. 1990’lı yıllardan itibaren Dünya Ticaret Örgütü, Dünya Bankası, IMF gibi kuruluşlar ve çok uluslu şirketlerin tarım ve gıda sektörüne hükmetmeye başlamasıyla baş gösterdi bu konu. Söz konusu uluslararası kuruluşlar aracılığıyla tarımda serbestleşme politikalarının gıda krizini derinleştirdiği iddiaları da pek çok defa yazıldı, konuşuldu. Lakin Rusya, Ukrayna'ya açtığı savaş sonrası gıda ürünlerinin tedarikinde de küresel bir savaş açtı. Rusya, bu ay, üçüncü ülkelere beyaz şeker ve şeker kamışı ihracatını, AB'ye de tahıl ihracatını geçici olarak yasakladı. Söz konusu yasaklar, AB ülkelerine 30 Haziran'a kadar, üçüncü ülkelere de 31 Ağustos’a kadar uygulanacak.
Arjantin kendi un sanayisi için buğday tedarikini garanti altına almak ve makarna fiyatlarının artışını frenlemek için bir sistem oluşturma kararı aldı. Arjantin ayrıca, soya yağı ve küspesi ihracatını da durdurma kararı aldı.
Ukrayna ise buğday, mısır, ayçiçeği yağı, gübre ihracatına yasak getirdi. Ukrayna Başbakanı Denys Shmyhal, Ukrayna hükümetinin, gıda rezervi oluşturmayı hedeflediğini belirterek, bunun için ülkenin yıllık tüketimine eşit tahılı geri alacağını bildirdi.
Macaristan da tahıl ihracatı yasağına katılan ülkeler arasında yer aldı. Dünyanın en büyük palm yağı üreticisi Endonezya ise şirketlere, planladıkları palm yağı ihracatının yüzde 30'luk kısmını yurt içine ayırma zorunluluğu getirdi. Bu oran daha önce yüzde 20'ydi. İşin İçine Cezayir, Mısır gibi görece Afrika ülkeleri de girdi. Mısır Buğday ve ürünleri ihracatı ile pirinç ihracatına kısıtlama getirdi.
Hasat sezonuna en erken 2 ay var. Türkiye açısından gıda tedariki ile ilgili ciddi bir sorun görünmüyor lakin sorun olmaması olmayacağı anlamına da gelmiyor. Geçen günlerde yaşanan yağ krizi ve yaşatılmaya çalışılan şeker krizi ciddi manada piyasaları zorladı. Müdahale ve tedbirlerle konu soğutulsa da yeniden alevlendirilebilir.
Yeni Tarım ve Orman Bakanı Vahit Kirişçi Bey’in gelir gelmez bu kadar sorunla karşı karşıya kalması Tarım politikalarına direkt müdahale edilmesi gerektiğinin de işaretçisiydi. Hocam muhtemelen önümüzdeki günlerde alanda konu ile ilgili çalışmalar başlatacaktır. Konunu uzmanları ve muhatapları el birliğiyle çözüm yoları arayacaklardır. Bahar ve yaz sezonlarının kayıpsız atlatılması noktasında ileri bir gayret ortaya konacak ve krizin bir şekilde üstesinden gelinecektir. Mazot destekleri, tohum ve gübre destekleri ile Mısır, Bakliyat ve sebze çeşitlerinde hem iç piyasa ihtiyaçları hem de dünya ihtiyaçları için üretim olanakları sağlanarak konu sürdürebilir bir noktaya taşınacaktır. Üretilen ürünlerin önce içi piyasaya sonra da ihracat olanakları incelenip dikkatli bir tavır takınılacaktır. Ama önemli olan önce kendi insanımızın gıda ihtiyaçlarının enflasyon ve üretim risklerinden uzak şekilde karşılanması olmalıdır.
Dünya zor bir süreçten geçmeye devam ediyor. Kazanacak olanlar doğru bir planlama yapıp üretim hatlarını ayakta tutanlar olacaktır. Türkiye’nin bu gücü var. Vesselam...