Günümüzde sağlıklı beslenme, egzersiz ve diyet gibi kavramlar hayatımızın merkezine oturmuş durumda. Gıda alerjileri ya da etik tercihlerle bazı besinlerin diyetten çıkarılması da oldukça yaygın. Ancak tüm bu alışkanlıklar bazen sağlıklı yaşamla ilgisi olmayan, hatta ciddi tehlikeler barındıran bir duruma dönüşebilir: Bozulmuş yeme davranışı.
BOZULMUŞ YEME DAVRANIŞI NEDİR?
Yeme bozukluğu tanısı konacak kadar şiddetli olmasa da, olumsuz yeme tutumlarını içeren davranışlara “bozulmuş yeme davranışı” denir. Bunlar arasında:
-
Sürekli diyet yapma
-
Öğün atlama
-
Belirli besin gruplarından tamamen kaçınma
-
Tıkınırcasına yeme
-
Laksatif veya zayıflama ilaçlarının kötüye kullanımı
-
Kusma yoluyla yediklerini çıkarma
-
Aşırı egzersiz yapma
gibi davranışlar yer alır. Bu tutumlar sıklaştığında, kişiyi bir yeme bozukluğuna sürükleyebilir.
YEME BOZUKLUĞU NEDİR?
Yeme bozuklukları; bireyin yemek, vücut imajı ve kilo konusundaki düşünce, duygu ve davranışlarında sürekli bozulmalarla ortaya çıkan psikiyatrik rahatsızlıklardır. En bilinen türleri şunlardır:
-
Anoreksiya nervoza
-
Bulimiya nervoza
-
Tıkınırcasına yeme bozukluğu
-
Seçici/yetersiz beslenme bozukluğu (ARFID)
Bu rahatsızlıklar bedensel sağlığı kadar zihinsel ve sosyal yaşamı da etkiler. Tanı konulabilmesi için uzmanlar, belirli testlerin yanı sıra kişinin günlük yaşamını nasıl etkilediğini de değerlendirir.
KİMLER RİSK ALTINDA?
Araştırmalar, kadınların %8,4’ü ve erkeklerin %2,2’sinin hayatlarının bir döneminde yeme bozukluğu yaşadığını gösteriyor. Bu oran, ergenlik döneminde daha da artıyor. 6–18 yaş arası gençlerin %30’u (kızlar) ve %17’si (erkekler) bozulmuş yeme davranışı sergiliyor. Ayrıca, cinsiyet çeşitliliği gösteren bireylerde bu tür rahatsızlıklar daha sık görülüyor.
ORTOREKSİYA NERVOZA: TEŞHİS KONMAYAN TEHLİKE
Ortoreksiya, sağlıklı beslenme takıntısı olarak tanımlanıyor. Kişi "temiz", "doğal" ya da "sağlıklı" olmayan her yiyecekten saplantılı şekilde kaçınıyor. Bu durum, sosyal ilişkilerin bozulmasına, besin yetersizliğine ve yaşam kalitesinin düşmesine neden olabiliyor. Ortoreksiya henüz resmi tanı sistemlerinde yer almıyor, ancak etkileri oldukça ciddi.
YEME BOZUKLUKLARINI NASIL FARK EDERİZ?
Eğer kendinizde ya da çevrenizde bir sorun olabileceğini düşünüyorsanız, şu belirtilere dikkat edin:
-
Yemek ve yiyecek hazırlığına aşırı odaklanma
-
Öğün atlama veya belirli besin gruplarını tamamen reddetme
-
Kilo veya vücut şekliyle aşırı meşguliyet
-
Aşırı kilo değişimi
-
Takıntılı egzersiz alışkanlıkları
-
Ruh hali değişiklikleri ve sosyal hayattan çekilme
Yeme bozuklukları sadece fiziksel değil, psikolojik destek de gerektiren ciddi sorunlardır. Erken müdahale, bu rahatsızlıkların önlenmesinde ve tedavisinde hayati rol oynar.