Son yıllarda altın istiridye mantarları (golden oyster mushrooms), sadece sağlıklı ve lezzetli olmalarıyla değil, aynı zamanda evde kolayca yetiştirilebilmeleriyle de büyük bir trend haline geldi. Ancak Asya kökenli bu mantar türünün, Kuzey Amerika’da doğaya salındıktan sonra istilacı bir tür haline gelmesi, bilim insanlarını endişelendirmeye başladı.
ABD Orman Servisi’nden bilim insanlarının liderliğinde yapılan yeni bir araştırma, bu mantarların doğaya yayıldığı bölgelerde yerli mantar türlerinin sayısını yarıya düşürdüğünü ve orman ekosistemlerini tehdit ettiğini gösterdi.
YERLİ MANTARLARI YOK EDİYOR
Bilim insanları, Wisconsin eyaletindeki ormanlarda ölü ağaçlardan aldıkları örneklerde, altın istiridye mantarlarının bulunduğu ağaçlarda doğal mantar çeşitliliğinin belirgin şekilde azaldığını keşfetti.
Özellikle "mossy maze polypore" ve "elm oyster" gibi yerli mantar türlerinin bu istiladan olumsuz etkilendiği görüldü.
Bu türlerin kaybı yalnızca biyolojik çeşitlilik açısından değil, aynı zamanda tıbbi ve kimyasal potansiyel açısından da büyük bir kayıp anlamına geliyor. Zira bazı yerli mantar türlerinin antibiyotik, kolesterol düşürücü ya da bağışıklık sistemini düzenleyici ilaçların kaynağı olabilecek bileşikler üretebildiği biliniyor.
KÜRESEL MANTAR TİCARETİNİN KARANLIK YÜZÜ
Altın istiridye mantarlarının Kuzey Amerika’ya yaklaşık 2000’li yılların başında getirildiği tahmin ediliyor. Ev kitleri, dış mekan kütükleri ve ticari üretim çiftliklerinden doğaya kaçtıkları düşünülüyor.
Evde yetiştirilen kitlerden çıkan sporlar ya da atık kompostlar, yakındaki ormanlara yayılmış olabilir.
Bir zamanlar sadece mutfakları süsleyen bu mantarlar, artık ormanlarda yerli mantar türlerini yerinden eden istilacı bir tehdit haline geldi.
MANTARLAR DA İSTİLACI OLABİLİR
Uzmanlar, bu vakayla birlikte mantarların da artık küresel istilacı türler tartışmasına dahil edilmesi gerektiğini vurguluyor. Çünkü mantarlar, sadece ormanların görünmeyen kahramanları değil; aynı zamanda karbon döngüsünde, iklim değişikliğinin yavaşlatılmasında ve bitki kökleriyle simbiyotik ilişkiler kurarak ekosistemlerin sağlıklı işleyişinde kilit rol oynuyor.
DÜNYA GENELİNDE YAYILIYOR
Altın istiridye mantarları bugün İsviçre’de de istilacı tür olarak tanınıyor; İtalya, Macaristan, Sırbistan ve Almanya gibi ülkelerde ormanlarda doğal olmayan şekilde görülmeye başlandı.
Ayrıca Türkiye, Hindistan, Ekvador, Kenya ve Portekiz gibi ülkelerde de yetiştirilmeye çalışılıyor. Bu bölgelerde doğaya yayılıp yayılmayacağı henüz bilinmiyor.
NE YAPABİLİRİZ?
Araştırmacılar, bireysel mantar üreticilerine ve işletmelere bazı önerilerde bulunuyor:
- Altın istiridye mantarı yetiştirmemeyi ya da yalnızca kapalı alanlarda kontrollü şekilde yetiştirmeyi tercih edin.
- Eğer yetiştiriliyorsa, doğaya bırakılmaması gerektiğine dair bilgilendirici etiketler kullanın.
- Yerel türlerin toplanarak yetiştirilmesi, hem ekosisteme zarar vermez hem de yerli biyolojik çeşitliliğin korunmasına yardımcı olur.
Uzun vadede ise, spor üretmeyen çeşitler ya da nüfusu kontrol edecek biyolojik çözümler üzerine çalışmalar yapılması gerektiği belirtiliyor.