Otizm, bireylerin beyin gelişimini ve işleyişini etkileyen nörogelişimsel bir durumdur. Bu durum, iletişimden sosyal ilişkilere kadar birçok alanda farklılıklara yol açarken, hareket biçimini ve yürüyüş şeklini – yani “yürüyüş desenini” (gait) – de etkileyebilir.
Amerikan Psikiyatri Derneği tarafından yayımlanan Ruhsal Bozuklukların Tanısal ve İstatistiksel El Kitabı'nda (DSM), "alışılmadık yürüyüş" otizm tanısını destekleyici özellikler arasında sayılıyor.
OTİSTİK YÜRÜYÜŞ NASIL GÖRÜNÜR?
Otistik bireylerde en sık gözlenen yürüyüş farklılıkları arasında şunlar yer alıyor:
- Parmak ucunda yürüme
- Ayakların içe ya da dışa dönük şekilde yürüme
- Adımların geniş olması
- Normalden daha yavaş yürüme
- Adım süresinin uzaması
- Duruş (stance) fazında uzun süre kalma
Ayrıca, otistik bireylerin adım uzunluğu ve hızı gibi yürüme parametrelerinde daha fazla kişisel değişkenlik gösterdiği belirtiliyor.
HAREKET FARKLILIKLARININ BEYİNDEKİ KAYNAĞI
Yürüme biçimindeki bu farklılıklar, beynin bazal gangliyonlar ve serebellum adı verilen bölgelerindeki gelişimsel farklılıklardan kaynaklanıyor.
Bazal gangliyonlar hareketlerin sırasını ve akıcılığını sağlar. Serebellum ise vücudun konumunu ve hareketini hissederek dengeyi ve zamanlamayı ayarlar.
Bu bölgelerdeki yapısal ve işlevsel farklılıklar, otistik bireylerin yürüyüşünü etkileyebiliyor.
DESTEK GEREKİYOR MU?
Her yürüyüş farklılığı tedavi gerektirmez. Eğer bireyin günlük yaşamı bu durumdan etkilenmiyorsa, müdahale edilmesi gerekmez. Ancak şu durumlarda destek gerekebilir:
- Düşme riski ya da sık düşme
- Sevilen fiziksel aktivitelere katılamama
- Aşil tendonu ve baldır kaslarında gerginlik ya da sırt/ayak ağrıları
Bazı çocuklar motor becerilerini geliştirmek için destek alabilir. Bu destek illa klinik ortamında olmak zorunda değildir. Okulda hareket fırsatlarının artırılması gibi yaklaşımlar da faydalı olabilir.
TOPLUM TEMELLİ DESTEKLER ÖNEM KAZANIYOR
Avustralya'da geliştirilen Joy of Moving (Hareketin Neşesi) programı gibi örneklerde, otistik çocukların sınıf içinde hareket etmesi teşvik ediliyor. Bu sayede çocuklar hem fiziksel hem sosyal becerilerini geliştirebiliyor.
Dans ya da spor gibi toplum temelli aktivitelerle otistik çocukların hareket becerilerinin arttığı da yapılan çalışmalarla ortaya kondu.
GELECEKTE NE BEKLENİYOR?
Uzmanlar hâlâ otistik bireylerdeki yürüme farklılıklarının neden bazı bireylerde daha belirgin olduğunu ve bu farklılıkların nasıl daha iyi desteklenebileceğini araştırıyor.
Ancak artan kanıtlar, erken yaşlarda fiziksel aktivitelerin sosyal beceriler ve davranış düzenlemeleri üzerinde olumlu etkiler yarattığını gösteriyor.
Bu nedenle, otistik çocuklara yönelik desteklerin yalnızca NDIS gibi ulusal programlarla değil, toplumu kapsayıcı yerel uygulamalarla da sağlanması giderek daha önemli hale geliyor.