Kilerinizde yıllardır bekleyen bir konserve balık kutusunun aslında bir doğa tarihi arşivi olabileceğini hiç düşündünüz mü? ABD’deki Washington Üniversitesi’nden parazit ekolojistleri, bu fikri gerçeğe dönüştürdü. 1970’lerden kalma somon konservelerinde bulunan deniz parazitleri sayesinde, Alaska’nın deniz yaşamının 42 yıllık değişimi gözler önüne serildi.
BİR TELEFONLA BAŞLAYAN BİLİMSEL KEŞİF
Seattle’daki Deniz Ürünleri Üreticileri Derneği, yıllar boyunca kalite kontrol için sakladığı onlarca kutu eski somon konservesinden kurtulmak isterken, araştırmacı Chelsea Wood’a ulaştı. Wood ve ekibi bu teklifi sevinçle kabul etti. Zira amaçları, geçmişteki deniz memelilerinde parazitlerin nasıl değiştiğini geriye dönük olarak analiz edebilmekti.
TABAĞINIZDAKİ KURT, SAĞLIKLI BİR EKOSİSTEMİN HABERCİSİ OLABİLİR
Konserve balıklarda bulunan yaklaşık 1 cm boyundaki anisakid isimli deniz parazitleri ilk bakışta mide bulandırıcı görünse de, Wood bu duruma farklı bakıyor:
“İnsanlar, somonlarındaki kurtları hep kötü bir şeyin işareti sanır. Oysa bu canlılar, karmaşık besin zincirlerinin bir parçası. Bir kurdun varlığı, tabağınızdaki balığın sağlıklı bir ekosistemden geldiğinin göstergesi olabilir.”
Bu kurtçuklar yaşam döngülerine krill gibi küçük canlıları yiyerek başlıyor, ardından somon gibi balıkların vücuduna geçiyor ve son olarak deniz memelilerinin bağırsaklarında ürüyor.
KONSERVEDEN EKOSİSTEM ANALİZİNE
Ekip, 1979 ile 2021 yılları arasında Alaska Körfezi ve Bristol Körfezi'nde yakalanmış dört farklı somon türüne ait 178 teneke kutuyu inceledi:
- 42 kutu chum (Oncorhynchus keta)
- 22 kutu coho (Oncorhynchus kisutch)
- 62 kutu pembe somon (Oncorhynchus gorbuscha)
- 52 kutu sockeye (Oncorhynchus nerka)
Canning (konserveleme) işlemi kurtların canlılığını korumasa da, araştırmacılar her bir filetoyu inceleyerek gram başına düşen kurt miktarını hesapladı.
PEMBE VE CHUM SOMONLARDA PARAZİTLER ARTIYOR
Sonuçlara göre, pembe ve chum somonlarda yıllar içinde parazit sayısı artarken, coho ve sockeye türlerinde bu sayılar sabit kaldı. Bu durum, bazı parazit türlerinin sadece belirli somon türlerinde daha etkin çoğaldığını gösteriyor olabilir.
Araştırmanın başyazarı Natalie Mastick şunları söyledi:
“Parazitlerin sayılarındaki artış, doğru konakçıların hâlâ ekosistemde bulunduğunu ve bu nedenle döngünün işlediğini gösteriyor. Bu da sistemin dengeli veya iyileşmekte olduğunu düşündürebilir.”
BİR KUTU KONSERVEDEN BİLİMSEL DEVRİM
Araştırmacılar bu yaklaşımın parazit biyolojisi ve deniz ekosistemleriyle ilgili yeni çalışmalara da ilham olabileceğini söylüyor. Wood’un deyimiyle:
“Sanırım bu keşifle birlikte adeta gerçek bir ‘kurt kutusu’ açmış olduk.” İleride belki de daha fazla “çöp sanılan hazine” raflardan bilim dünyasına ışık tutacak.