DEMET İLCE / MUHABİR
Bugün üzerinde yaşadığımız kıtalar hareket ediyor ve yüz milyonlarca yıl boyunca birbirinden ayrılıp yeniden birleşiyor. Zaman zaman bu tektonik plaka destekli süreç, dünyadaki kara kütlelerinin çoğunu devasa bir süper kıta oluşturacak şekilde bir araya getiriyor.
Süper kıtanın kesin bir tanımı yok, ancak Florida Üniversitesi'nde yer bilimleri profesörü Joseph Meert gibi araştırmacılar, bunların mevcut kara kütlesinin yaklaşık %75'ini kapsaması gerektiğini söylüyor
Bilim insanları hala Dünya tarihinde kaç tane süper kıtanın var olduğunu tartışıyorlar, ancak en az üç tane olduğundan eminler.
Columbia/Nuna
Columbia veya Nuna olarak adlandırılan ilk süper kıta, Prekambriyen döneminde (4,6 milyar ila 541 milyon yıl önce) yaklaşık 1,7 milyar yıl öncesinden 1,45 milyar yıl öncesine kadar mevcuttu. Gondwana Research dergisinde 2017 yılında yapılan bir araştırmaya göre, bilim insanları, kara kütlesinin şu anda doğu Hindistan olan bölgeyi şu anda ABD olan Columbia bazalt bölgesiyle bağlantılı olduğunu öne sürdüğü için buraya "Columbia" adı verildi.
Dünya, Columbia süper kıtasından çok daha yaşlı olmasına rağmen, bilim insanları süper kıtaların 2 milyar yıl öncesinden önce oluştuğundan emin değiller ve Nature Reviews dergisinde yayınlanan süper kıta döngüsüne ilişkin 2021 tarihli bir incelemeye göre, o zamanlar yalnızca daha küçük ve ayrılmış kara kütlelerinin var olması mümkün.
Rodinia
Rodinia, Prekambriyen döneminde oluşan, yaklaşık bir milyar yıl önce bir araya gelen ve yaklaşık 700 milyon yıl önce ayrılan ikinci süper kıtaydı. Araştırmacılar Rodinia'nın tam olarak ne kadar büyük olduğunu bilmiyorlar, ancak Smithsonian Ocean'a göre Kuzey Amerika muhtemelen kara kütlesinin çekirdeğiydi.
Bugün bildiğimiz kıtalar, Rodinia'nın var olduğu dönemde tanınmaz haldeydi. Mesela Amerika kıtaları birleştirilirken Asya ve Afrika parçalandı. Yaklaşık 800 milyon yıl önce ilk hayvanlar evrimleştiğinde Rodinia hâlâ ortalıktaydı.
Pangea
En son süper kıta olan Pangea yaklaşık 320 milyon yıl önce oluşmuş ve yaklaşık 175 milyon yıl önce parçalanmıştır. Jeofizikçi ve meteorolog Alfred Wegener, Afrika ve Güney Amerika kıyılarının devasa yapboz parçaları gibi birbirine uyduğunu fark ettikten sonra ilk olarak 1912'de Pangea'nın varlığını ve süper kıta kavramını öne sürdü. Kıtaların kayması olarak adlandırılan, kıtaların hareket ettiği teorisi, bilim insanları onun fikirlerinden bazılarını, Dünya'nın kabuğunun manto boyunca hareket eden plakalara bölündüğünü açıklayan, modern plaka tektoniği teorisiyle doğrulayana kadar onlarca yıldır reddedildi.
"Pangaea" adı Antik Yunancada "tüm Dünya" anlamına gelen kelimelerden gelir. Ancak Pangea hiçbir zaman Dünya'nın tüm kara kütlelerini kapsamaz. Örneğin günümüzün kuzey ve güney Çin'i, Karbonifer dönemi boyunca Pangea'nın doğusunda ayrılmış bağımsız adalardı. (359 milyon ila 299 milyon yıl önce).
Pangea, Orta Atlantik Okyanusu açıldığında bölündü ve Gondwana (şu anda Afrika, Güney Amerika, Hindistan ve Antarktika ve Avustralya'nın çoğu) Laurasia'dan (günümüz Avrasya ve Kuzey Amerika) ayrıldı. Daha sonra bu iki kara parçası daha da parçalandı ve sonunda bugün üzerinde yaşadığımız yedi kıtayı oluşturdu.
Gondwana ve Pannotia
Gondwana yaklaşık 530 milyon yıl önce oluştu ve Pangaea'nın bir parçası olmadan önce 200 milyon yıldan fazla bir süre boyunca Dünya'nın en büyük kara kütlesiydi, ancak jüri bunun bir süper kıta olup olmadığı konusunda hala kararsız. Gondwana Research dergisinde 2013 yılında yayınlanan bir araştırmaya göre Gondwana, bugünkü kara kütlelerinin yaklaşık %64'ünü bir araya getirdi. Pannotia, Gondwana, Kuzey Amerika ve Kuzey Avrupa'nın bazı kısımlarını birleştiren, yaklaşık 560 milyon yıl önce kısa bir süre var olmuş olabileceği tartışılan bir başka süper kıtadır.
Amasya ve Pangea Ultima
Bilim insanları, süper kıtaların yaklaşık birkaç yüz milyon yılda bir, bir döngüde oluştuğuna inanıyor ve yaklaşık 250 milyon yılda bir yenisini beklememiz gerekiyor. Araştırmacılar bir sonraki süper kıtanın nasıl oluşacağına dair birkaç farklı senaryo önerdiler. Bu hipotezlerden biri, Arktik Okyanusu kapanırken Amerika ve Asya'nın kuzeye doğru sürüklenip birleştiğini, bunun da Dünya'nın gelecekteki sakinlerinin çoğunun " Amasya"da yaşayabileceği anlamına geldiğini öne sürüyor. Diğer bir seçenek ise Atlantik Okyanusu'nun kapatılması ve Amerika, Avrupa ve Afrika'nın "Pangea Ultima" olarak bir araya getirilmesini içeren Pangea reformlarıdır.