Plastik, ambalaj, kozmetik ürünler ve hatta içme suyunda bile bulunan perfloroalkil ve polifloroalkil maddeler (PFAS), doğada bozulmadıkları için “sonsuz kimyasallar” olarak anılıyor. Bu zararlı maddelerin çevreyi kirletmesinin yanı sıra, insan sağlığı üzerindeki olası etkileri de son yıllarda giderek daha fazla tartışma konusu haline geldi.
Ancak umut veren yeni bir araştırma, çözümün insan vücudunun içinde olabileceğini gösteriyor. Cambridge Üniversitesi öncülüğünde uluslararası bir bilim insanı ekibi, insan bağırsaklarında bulunan bazı bakterilerin PFAS'ı emme ve hücrelerinde biriktirme yeteneğine sahip olduğunu ortaya koydu.
Moleküler biyolog Kiran Patil, “Bazı bağırsak bakteri türlerinin, çevrelerinde bulunan PFAS’ı yüksek oranda emerek hücreleri içinde topaklar hâlinde depoladığını gözlemledik. Bu sayede bakterilerin kendileri de bu toksik kimyasallardan korunmuş oluyor,” dedi.
38 BAKTERİ TÜRÜ TESPİT EDİLDİ
Laboratuvar deneylerinde 38 farklı bağırsak bakterisinin PFAS’ı çeşitli yoğunluklarda emebildiği tespit edildi. Bu bakteriler arasında en etkili olanlardan biri, lifleri parçalayan Bacteroides uniformis adlı tür oldu. Araştırma ayrıca, meşhur E. coli bakterisinin de belirli genetik mekanizmalar sayesinde PFAS’ı daha iyi veya daha kötü emebileceğini gösterdi.
Bilim insanları, bu mekanizmaların ileride biyomühendislikle geliştirilebileceğini ve PFAS’ı daha etkili şekilde uzaklaştırabilecek özel bakteri türlerinin üretilebileceğini düşünüyor.
Mikroskobik gözlemlerde, PFAS’ı absorbe eden bakterilerin bir araya toplanarak yüzey alanlarını azalttığı ve bu sayede kimyasalların zararlı etkilerinden korunduğu görüldü.
FARELERDE UMUT VEREN SONUÇLAR
Araştırma ekibi, 9 bakteri türünün farelerin bağırsaklarına yerleştirildiği deneylerde, bu mikroorganizmaların PFAS’ı hızla emdiğini ve bu kimyasalların dışkı yoluyla vücuttan atıldığını belirledi. Üstelik vücuttaki PFAS düzeyi arttıkça, bakteriler daha aktif şekilde çalıştı.
Cambridge Üniversitesi’nden Indra Roux, “PFAS zaten çevremizde ve vücudumuzda. Artık bu zararlı maddeleri nasıl yok edeceğimizi değil, nasıl etkisiz hale getireceğimizi konuşmalıyız,” diyerek araştırmanın önemine dikkat çekti.
PROBİYOTİK ÇÖZÜMLER YOLDA OLABİLİR
PFAS'ların insan vücudundan ne kadar etkili şekilde uzaklaştırılabileceği hâlâ net değil. Ancak araştırmacılar, özel olarak geliştirilmiş probiyotik takviyelerle, bağırsak mikrobiyotasının zenginleştirilip bu zararlı kimyasalların vücuttan daha hızlı atılmasının mümkün olabileceğini belirtiyor.
Patil, “İnsan sağlığını tehdit eden bu maddelere karşı bugüne kadar çok az şey yapıldı. Ama bu keşif, onları vücudumuzdan uzaklaştırmak için bir yol açabilir,” diye ekliyor.
PFAS'ların özellikle böbrek hasarı gibi ciddi sağlık sorunlarıyla ilişkili olduğu biliniyor. Bu nedenle, bu tür çalışmalar gelecekte hem çevresel hem de tıbbi uygulamalarda büyük rol oynayabilir.