Yüzyıldan fazla süredir varlığı yalnızca teorik olarak kabul edilen metanetetrol (C(OH)₄) adlı “süper alkol” nihayet laboratuvar ortamında üretildi. Bilim insanları, yıldızlararası bulutlarda bulunan aşırı soğuk ve sert uzay koşullarını taklit ederek bu kararsız molekülü oluşturmayı başardı.
Metanetetrol, bir karbon atomuna bağlı dört hidroksil (OH) grubundan oluşuyor ve aşırı derecede kararsız bir yapıya sahip olduğu için yeryüzünde doğal olarak var olması mümkün değil. Ancak uzayın donmuş bölgelerinde bu tür moleküllerin oluşabileceği uzun zamandır düşünülüyordu.
UZAY BUZUNDA OLUŞAN BİR KİMYASAL MUCİZE
Uluslararası bir araştırma ekibi, karbondioksit ve suyu vakum ortamında dondurarak yapay “uzay buzu” üretti. Ardından bu buza, yıldızlar ve süpernovalardan yayılan kozmik ışınları taklit eden yüksek enerjili radyasyon dalgaları gönderildi. Bu etkileşim sonucunda, kısa ömürlü metanetetrol molekülü ortaya çıktı.
Bilim insanları bu molekülü sadece birkaç anlığına tespit edebildi çünkü metanetetrol, ışıkla karşılaştığında hızla parçalanıyor. Ancak bu kısa gözlem bile, uzaydaki kimyanın ne kadar sıradışı ve öngörülemez olabileceğini ortaya koydu.
UZAYDA BAŞKA “İMKANSIZ” MOLEKÜLLER DE OLABİLİR
Araştırmacılar, metanetetrolün tespitinin yıldızlararası ortamda bambaşka bir kimyanın hâkim olduğunu gösterdiğini belirtiyor. Hatta bu keşif, yaşamın evrende nasıl başlayabileceğine dair yeni teorilerin kapısını da aralıyor.
Benzer yöntemlerle geçen yıl metanetriol adlı bir başka “imkansız molekül” de keşfedilmişti. Bu gelişmeler, uzaydaki kimyasal süreçlerin Dünya'dakilerden oldukça farklı olduğunu gösteriyor. Bilim insanlarına göre, şu ana kadar evrende bulunan kimyasalların yalnızca %1’i keşfedilmiş durumda.
SIRADAKİ HEDEF: METANETETROLÜ UZAYDA GÖZLEMLEMEK
Araştırmacılar şimdi, metanetetrolü doğal ortamı olan derin uzayda tespit edip edemeyeceklerini araştırmak istiyor. Bunun için gelişmiş teleskoplar ve yeni tekniklerden yararlanılacak. Molekülün doğrudan gözlemlenmesi, hem kimya bilimi hem de astrobiyoloji açısından büyük bir adım olacak.
Çalışmanın başyazarlarından Hawaii Üniversitesi'nden kimyager Ralf Kaiser, “Bu çalışma, uzaydaki kimya hakkındaki bilgimizin sınırlarını zorluyor,” dedi.