Fatma Esma Arslan / Analiz
Key Bridge Vakfında çatışma yönetimi uzmanı Bassiou Sissoko konuyla alakalı yaptığı açıklamada, “Burkina Faso ve Mali, birçok konuda ortak çıkarlara sahip kardeş ülkeler. Burkina Faso Cumhurbaşkanı İbrahim Traore'nin geçen günlerde yaptığı Mali ziyareti de iki ülke arasındaki dayanışmanın göstergesi. İki ülke de partnerlerini çeşitlendirmek istiyor” ifadelerini kullandı. Burkina Faso'nun, Fransız askeri birliklerinin ülkeden ayrılmasını istemesi, Sahel'de yükselen Fransa karşıtlığının sonuç ve gerekçelerini bir kez daha gündeme taşıdı. Burkina Faso'da askeri geçiş hükümetinin 23 Ocak'ta Fransa'dan ülkede konuşlu askerlerini çekmesi talebi, iki ülke arasında yeni bir sürecin başlangıcı oldu. Vagadugu, Fransa ile 2018'de imzalanan askeri işbirliği anlaşmasını feshettiğini duyurarak Fransız askerlerinin ülkeden ayrılması için 1 ay süre tanıdı. Bir süredir Fransa karşıtı eylemlere sahne olan Burkina Faso'nun bu kararı, Mali'nin Fransa ile yaşadığı kopma sürecini akıllara getirdi. Afrika Güvenlik Sektörü Ağı Başkanı Siyaset Bilimci Dr. Niagale Bagayoko ve ABD'de faaliyet gösteren Key Bridge Vakfında çatışma yönetimi uzmanı Bassiou Sissoko, Burkina Faso özelinde Sahel ülkelerinde Fransa ile yaşanan gerilimin nedenlerini değerlendirdi.
“BURKİNA FASO DIŞ MÜDAHALELERE MESAFELİ BİR ÜLKE”
Bagayoko, bazı Afrika ülkelerinin, kıtaya kibirli ve üstten bir bakışla dayattığı dış ve güvenlik politikaları nedeniyle Fransa ile arasına uzun süredir mesafe koyduğunu söyledi. Eski sömürge ülkelerinin Fransa ile yaşadığı sorunların temelinde farklı gerekçeler olduğuna dikkati çeken Bagayoko, Burkina Faso'daki durumu şöyle açıkladı: "Burkina Faso, (eski Cumhurbaşkanı) Blaise Compaore döneminde Fransa ile daha iyi ilişkiler yürütse bile başında hangi lider olursa olsun daima dış müdahalelere mesafeli ve bunlara meydan okuyan milliyetçi bir ülke olmuştur. Bu, ülkenin efsanevi lideri Thomas Sankara'dan süregelen bir gelenek. Ocak 2022'de devrilen Roch Kabore de Fransız Barkhane Operasyonu kapsamında ülkede Fransız askerlerinin konuşlandırılmasına hep karşı çıkmıştı. Ocak 2022'de darbeyle başa gelen Yarbay Paul-Henri Sandaogo Damiba döneminde ise Fransa ile ilişkiler nispeten iyileşmişti.
“ TERÖR DIŞINDA DA SORUNLAR VAR”
Bagayoko, 30 Eylül 2022'deki son darbeyle Fransa'nın ülkedeki imajının iyice kötüleştiğini belirterek Fransa Büyükelçiliği, Fransız Enstitüsü hatta Fransız askerlerinin konuşlandığı askeri kamp etrafında bile çok şiddetli gösteriler düzenlendiğini anımsattı. Sahel'deki tek sorunun terör olduğu konusunda uzun yıllardır yanlış bir algının bulunduğunu da kaydeden Bagayoko, Sahel'de yaşanan krizin çok boyutlu olduğunu idrak etmek gerektiğini vurguladı. Bagayoko, "Elbette terörist grupların yükselişi ciddi yapısal bir sorun ama bölgede istikrarsızlaşmaya yol açan, büyük kısmı kötü yönetişimle alakalı eğitim, kalkınma, kentleşme gibi konular da var. Bugün Orta ve Batı Afrika'da çok sık gördüğümüz askeri darbelerin bu yönetişim açığının yansıması olduğu aşikar." diye konuştu.
ULUSLARARASI OPERASYONLARIN BAŞARISIZLIĞI
Bagayoko, Afganistan'da olduğu gibi Sahel'de konuşlu uluslararası operasyonların başarısız olduğunu, Avrupa Birliği, Birleşmiş Milletler ve Fransa'nın yanı sıra Afrika'nın bölgesel ya da kıtasal askeri operasyonlarının dahi krizin çözümünde yetersiz kaldığını söyledi. Söz konusu operasyonların sahadaki gerçekleri dikkate almadan "ithal çözümlerle" yola çıktığına işaret eden Bagayoko, "Bu operasyonların, her bölgede farklılık gösteren detayları hesaba katmadığını anlamak lazım. Afrikalı olmayan uluslararası ortakların yanı sıra Afrikalı ortaklar da kendilerini, tam olarak kavrayamadıkları saha gerçeklerinin ortasında buldular." değerlendirmesini yaptı.
Partnerlerini çeşitlendirmek istiyorlar
Çatışma yönetimi uzmanı Sissoko ise Burkina Faso'nun talebinin sürpriz olmadığını belirterek bu kararın, Fransa ile Burkina Faso arasındaki güven eksikliğinin göstergesi olduğunu kaydetti. Sissoko, Burkina Faso'daki Fransız askerlerinin sayısının 400'ü geçmediğinin altını çizerek, diğer Afrika ülkelerindeki askerlere nazaran oldukça az olduğunu vurguladı. Pek göz önünde bulunmayan ve nicelik olarak oldukça kısıtlı bir operasyonun bile ülkede istenmediğini ifade eden Sissoko, Vagadugu yönetiminin işbirliklerini çeşitlendirmek amacı güttüğünü kaydetti. Burkina Faso'nun Mali'deki gelişmelerden etkilenip etkilenmediğine ilişkin de Sissoko "Burkina Faso ve Mali, birçok konuda ortak çıkarlara sahip kardeş ülkeler. Burkina Faso Cumhurbaşkanı İbrahim Traore'nin geçen günlerde yaptığı Mali ziyareti de iki ülke arasındaki dayanışmanın göstergesi. İki ülkede partnerlerini çeşitlendirmek istiyor." dedi
Sahel’deki süvari kılıcı: Sabre Operasyonu
Burkina Faso'nun başkenti Vagadugu'da konuşlu Sabre Operasyonu, Fransa Özel Harekat Komutanlığına bağlı 400 askerden oluşuyor. Adını Fransızcada "süvari kılıcı" anlamına gelen Sabre kelimesinden alan operasyon, Fransız toprakları dışındaki en uzun süreli ve en önemli özel harekat operasyonu olarak değerlendiriliyor. Moritanya'daki Fransa Büyükelçiliğine düzenlenen saldırı ve bir dizi rehin alma olayının akabinde 2009'da başlatılan operasyon, önce Moritanya'da ardından Nijer'de sahaya indi. Operasyon 2010'da Vagadugu'daki Kamboinsin askeri üssüne kalıcı şekilde konuşlandırıldı. Dönemin Burkina Faso Cumhurbaşkanı Blaise Compaore, kamuoyunda tepki alacağı endişesiyle operasyona ilişkin detayları gizli tuttu. Deniz, hava ve kara kuvvetlerinden özel harekat askerlerinin oluşturduğu operasyonun ana hedefinin Sahel'deki terörist grup liderlerini öldürmek olduğu biliniyor. DEAŞ'ın Sahraaltı Afrika'daki bir numaralı ismi Adnan Abou Walid al-Sahraoui ve Kuzey Afrika'daki El Kaide gruplarının (AQIM) lideri Abdülmalik Droukdel'in öldürülmesinde Sabre Operasyonu'nun kilit rol oynadığı belirtiliyor.
