İnsanlık tarihini anlamada çok önemli bir yere sahip olan Göbeklitepe’nin değeri maalesef yeterince anlaşılamamıştı. Son dönemde Göbeklitepe’yi anlatan dizi ve filmler sayesinde burası birçok kişi tarafından öğrenilmiş oldu. Göbeklitepe hakkında daha fazla bilgi almak isteyenler bu önemli arkeolojik alan ile ilgili araştırma yapıyor. İnternet üzerinden araştırma yapan vatandaşlar, Göbeklitepe nerede? Göbeklitepede yaşanan hikaye nedir, gerçek mi? Sorularına cevap arıyor. İşte Göbeklitepe hakkında merak edilen detaylar…
GÖBEKLİTEPE NEREDE?
Şanlıurfa’nın 15 kilometre kuzeydoğusunda bulunur. Şanlıurfa merkezinden taksi ya da minibüslerle kentin kuzeydoğusunda yer alan Göbeklitepe’ye kısa sürede ulaşmak mümkün. Şanlıurfa il merkezinin Örencik köyü yakınlarındadır. Göbeklitepe 12.000 yıl önce inşa edilmiş. Kazılar sonucunda elde edilen verilere göre bu yapılar yerleşim amaçlı kullanılmamışlar. Göbeklitepe’de toplam 20 adet olduğu belirlenen bu üzeri açık yapıların dini amaçlı yapılmış olduğu biliniyor, dünyanın ilk tapınakları. Taş devrinden kalma bu tapınakların yapılış biçiminde ortak bir özellik göze çarpıyor; T biçiminde sütunlar ile çevrilmiş bu tapınakların merkezinde iki T biçiminde sütun karşılıklı olarak yer alıyorlar. Boyları 3 ila 6 metre arasında değişen bu sütunların stilize edilmiş insan tasvirleri olduğunu düşünülüyor. Bunun sebebi sütunlarda görülen kol ve el tasvirleri. Ayrıca sütunlar üzerinde hayvan tasvirleri ve semboller var.
Milattan önce 10 binli yıllarda inşa edildiği bilinen ve tarihteki en eski ibadet merkezi olan Göbeklitepe nerede diye merak edenler için söyleyelim: Bu tarihi yapı, Şanlıurfa’ya bağlı Örencik köyü civarındaki Tek Tek Dağları’nın eteğinde bulunuyor. İnşasından yaklaşık 1000 yıl kadar sonra üstü kapatıldı. 1995 yılından beri ise arkeolojik kazılarla tekrar gün yüzüne çıkarılmaya başlandı.
Göbeklitepe’nin Önemi
Göbeklitepe Mısır piramitlerinden 7 bin 500 yıl daha önce yapıldı. Yerleşik hayata geçişlerin ilk izleri için büyük bulgular barındırıyor. Çünkü yerleşik hayatı simgeleyen ve tarıma işaret eden buğdayın ilk izleri Göbeklitepe’de bulundu.
Dinler tarihini de etkileyen Göbeklitepe, bilinen ilk ibadet merkezi. Neolitik dönemde inşa edilen yapı, yeryüzündeki ilk inanç merkezi olmasının ve buğday kalıntılılarının yanında büyük kaya parçalarının şekilli bir biçimde buraya taşınmasından ötürü, yerleşik hayatın ilk dönemlerinin başlangıcı olarak kabul edildi. 1995’te Göbeklitepe izleri bulunmadan önce insanların o çağda avcılık, toplayıcılık yapıp göçebe yaşadığı tahmin ediliyordu.
Göbeklitepe’de yerleşik hayata geçilmesinin kanıtlarından biri buğday olsa da, diğer sebebinin dini merkezde toplanma ritüeli olduğu düşünülüyor. Kazı ekibinin başkanı Klaus Schmidt’e göre Göbeklitepe’deki insanlar kalabalık toplulukların ibadet merkezine yakın olma arzusu nedeniyle yerleşik hayata geçti ve topluluğun ihtiyaçları doğrultusunda tarıma başlandı.
Göbeklitepe’nin Hikayesi
1983 yılında tarlasını süren bir çiftçi, toprak altında oymalı taş buldu. O dönem nedeni bilinmeyen şekilde hafife alınan ve fazla önemsenmeyen bu bulgunun önemi, ancak 1995’te anlaşıldı.
Şanlıurfa Müze Müdürlüğü, Alman arkeolog Harald Hauptmann danışmanlığında bir kazı çalışması başlattı. Sıradan arkeolojik kazılardan biri gibi sanılan bu çalışma, zamanla tespit edilen ögelerle insanlık tarihi hakkında bilinenleri değiştirdi.
Tespit edilen heykeller, simgeler, taşlar, çizimler, 3 boyutlu oymalar iyice dikkat çekmeye başladı. Çalışmalar uzun yıllar devam etti ve her gelişme, arkeoloji dünyasında ve bilim dergilerinde büyük yankı uyandırdı. Bölgeyi görmek isteyenler ve gelişmeleri takip edenler arttı. 2008 yılında The Guardian gazetesinin attığı “Arkeologları sersemleten kazı alanı” başlığı, bölgedeki durumu özetliyordu.
Sümer Uygarlığı (MÖ.4000): Dicle ve Fırat
Mısır Uygarlığı (MÖ.3500 ): Nil Nehri
Maya Uygarlığı (MÖ. 2600): Güney Amerika
Hint Uygarlığı (MÖ.2500): İndüs Irmağı
Çin Uygarlığı (MÖ.1500): Sarı Irmak
Bu kronolojiye bakıldığında insanlık tarihinde ilk uygarlık olarak bilinen Sümerler’den bile 7 bin yıl önce ortaya çıkan Göbeklitepe’nin önemi daha iyi anlaşılabilir.
Şanlıurfa GAP Havalimanı’ndan Göbeklitepe’ye Nasıl Gidilir?
Havalimanından Göbeklitepe’ye direkt geçiş yapmak için özel aracınızın olması gerekiyor. Bu hat üzerinde herhangi bir toplu taşıma aracı yok. Toplu taşıma ile Göbeklitepe’ye ulaşmak istiyorsanız öncelikle Şanlıurfa şehir merkezine gitmelisiniz. Şanlıurfa Havalimanı ile Göbeklitepe arası yaklaşık 36 kilometre. Araç kiralamayı düşünüyorsanız Pegasus Araç Kiralama servisinden destek alabilirsiniz.
Şanlıurfa Göbeklitepe Yol Tarifi
Şanlıurfa şehir merkezinin 18 kilometre doğusunda bulunan Göbeklitepe, Örencik Köyü yakınlarına konumlanmış. Şehir merkezinden araç ile buraya gitmeyi düşünüyorsanız D400 otoyolu üzerinden yaklaşık 20 dakikada oraya ulaşabilirsiniz. Alternatif bir rota için D885 otoyolunu takip edebilirsiniz ama yolu uzatmış olursunuz.
Göbeklitepe Adres: Göbeklitepe Ören Yeri, Dağetegi Mahallesi, Haliliye, Şanlıurfa
Göbeklitepe’ye Toplu Taşıma ile Ulaşım
Göbeklitepe’ye toplu taşıma ile ulaşım için 100 numaralı otobüsleri kullanabilirsiniz. Bu otobüsler saat 10.00 ve 16.00’da gidiş ve 12.00 ve 18.00 saatlerinde de dönüş yapıyor. Göbeklitepe otobüsleri merkezi bir yer olan Abide durağından kalkışlı olarak hareket ediyor. Bilet fiyatları ise şöyle: Tam 5 TL, öğretmen 4 TL ve öğrenci 3 TL. Güncel fiyat bilgisi için Şanlıurfa Belediyesi’nden bilgi alabilirsiniz.
Göbeklitepe Ziyaret Saatleri
Dünyanın en eski tapınağı olarak bilinen bu alanın ziyaret saatlerine, müzeye gitmeden önce göz atmanızda fayda var. Çünkü ziyaret saatleri, yaz ve kış dönemlerine göre değişiklik gösterebiliyor. Göbeklitepe giriş ücreti ise 2019 yılı için 30 TL.
5 Nisan – 2 Ekim arası
Gişe açılış ve ziyaret başlangıç saati: 08.00 Gişe kapanış saati: 18.30 Ziyarete kapanış saati: 19.00
3 Ekim – 14 Nisan arası
Gişe açılış ve ziyaret başlangıç saati: 08.00 Gişe kapanış saati: 16.30 Ziyarete kapanış saati: 17.00
