İçeriden dışarıdan paralel saldırılar

Emre Şentürk / İstanbul

Serbest piyasanın kurallarını hiçe sayan Londra merkezli bankalar, Türk piyasasına yönelik manipülatif ataklarını Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak’ın yatırımcılarla bir araya geldiği toplantı sırasına denk getirdi. Düzenleyici kurumlar hukuki süreç başlattı, Türk bankalarına TL yükümlülüklerini vadesinde yerine getirmeyen BNP Paribas SA, Citibank NA, UBS AG’ye işlem yasağı getirildi. Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak ise tüm saldırılara karşın uluslararası yatırımcıya güven verdi.

Londra merkezli bazı finansal kuruluşlar, Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak’ın uluslararası yatırımcılarla toplantıda olduğu sırada, 2019 yerel seçimleri öncesinde yaptıklarına benzer şekilde, ellerinde olmayan Türk lirası ile hızlı bir şekilde ve yüksek miktarda döviz almaya kalkarak, Türk lirasına değer kaybettirmeye yönelik manipülatifatak gerçekleştirdi. Düzenleyici kurumlar hukuki süreç başlattı, Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK) Bankacılık Kanunu kapsamına giren finansal piyasalarda manipülasyon, yanıltıcı işlem ve uygulamalara ilişkin yayınladığı yönetmelikle bunları tanımladı. İşlemleri yapan yurt dışındaki bankalar cezalar ve işlem yasakları ile karşı karşıya kalacak, ilk ceza dün uygulandı.

Berat Albayrak güven verdi

Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak, telekonferans yöntemiyle düzenlenen toplantıda, uluslararası yatırımcılarla bir araya geldi. Türkiye’de verilerin, yeni tip koronavirüs (Kovid-19) salgınının kontrol altında olduğunu gösterdiğini belirten Albayrak, bu yüzden de yasakları kontrollü olarak gevşetmeye başladıklarını anlattı. İhracat ve turizmde düşüş olsa da emtia fiyatlarındaki düşüş ile cari dengede önemli değişiklik olmayacağına işaret eden Albayrak, ihracatçıları desteklediklerinin altını çizdi. Albayrak, en kötü senaryoda dahi ekonomik aktivitenin yılın ikinci yarısında normale dönececeğini söyledi.

YÜKSEK MİKTARDA DÖVİZ ALDILAR

Türk lirasının değer kaybetmesine oynayan Londra merkezli bazı finansal kuruluşlar, ellerinde olmayan TL ile hızlı bir şekilde ve yüksek miktarda döviz almaya kalktılar. Ancak satın aldıkları döviz için Türk bankalarına olan TL yükümlülüklerini yerine getiremeyen bu finansal kuruluşlar, Merkez Bankasının EFT sisteminin kapanış saatini uzatmasına rağmen temerrüde düştüler. Londra merkezli yatırım bankaları, 2019 yılının mart ayında, yerel seçimler öncesinde de benzer bir saldırı ile dolar işlemlerinde temerrüde düşmüştü. Yerel seçimlerin hemen öncesinde ellerinde TL olmadan yüklü miktarda dolar alan bankalar Türk lirası bulamadıkları için Türk bankalarına ödeme yapamamıştı. Temerrüde düşen bankalar Londra piyasasında yüzde 1000’i aşan faizlerle Türk lirası bulmaya çalışmışlardı.

DÜZENLEYİCİ KURUMLAR HAREKETE GEÇTİ

Serbest piyasanın kurallarını hiçe sayan bankaların Türk piyasasına yönelik manipülatif ataklarını Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak’ın uluslararası yatırımcılarla toplantısı sırasında gerçekleştirdi. Söz konusu işlemleri tespit eden düzenleyici kurumlar, hukuki süreç başlattı.

BDDK’DAN MANİPÜLATİF İŞLEMLERE CEZA

BDDK’nın, Bankacılık Kanunu kapsamına giren finansal piyasalarda manipülasyon, yanıltıcı işlem ve uygulamaların belirlenmesi amacıyla hazırladığı yönetmelik, Resmi Gazete’de dün yayımlanarak yürürlüğe girdi. Bankacılık Kanunu’nun 76/A ve 93’üncü maddelerine dayanılarak hazırlanan yönetmeliğe aykırı davrananlara, bir önceki yıl sonu finansal tablolarında yer alan faiz, kar payı gelirleri, alınan ücret ve komisyonlar ile bankacılık hizmet gelirleri toplamının yüzde 5’ine kadar idari para cezası uygulanacak. Kurul, yaptırım kararı verilinceye kadar aykırılığın birden fazla işlenmiş olmasını veya idari para cezasının uygulanmasından itibaren 2 yıl içerisinde aynı aykırılığın tekrarlanmasını dikkate alarak bu maddede yer alan tutarları 2 katına kadar artırarak uygulayabiliyor.

İlgili maddeye göre, finansal piyasalarda yapay arz, talep veya döviz kuru dahil fiyat oluşumunu sağlamak amaçlı işlem ve uygulamaların yapılması, internet ortamı dahil farklı araçlarla gerçeğe aykırı veya yanıltıcı bilgilerin yayılması, tasarruf sahiplerinin gerçeğe aykırı veya yanıltıcı şekilde yönlendirilmesi ya da bu amaçları sağlamaya yönelik benzer işlem ve uygulamaların yapılması, finansal piyasalarda manipülasyon ve yanıltıcı işlemler olarak kabul ediliyor.

Bu düzenlemenin ardından dün, BDDK, Türk bankalarına TL yükümlülüklerini vadesinde yerine getirmeyen BNP Paribas SA, Citibank NA, UBS AG’ye işlem yasağı getirdi.

IMF DIŞARIDA KALDI

Albayrak, Uluslararası Para Fonu (IMF) ile swapkonusunun masada olmadığını vurgulayarak, G20’de ticaret açığı verilen ve Türkiye’nin serbest ticaret anlaşması olan ülkelerle birebir swap görüşmeleri yapıldığını ifade etti. Söz konusu görüşmeler sonuçlanmadan yorum yapmanın doğru olmadığını belirten Albayrak, birden fazla ülke ile swap anlaşması yapılması olasılığının yüksek olduğunu bildirdi. Toplantıya katılan ekonomistler de, Bakan Albayrak’ın toplantıda G20, Türkiye’nin büyük ticari ilişkileri olan ülkeler, serbest ticaret anlaşması olan ülkeler ve ticaret açığının büyük olduğu ülkelerin bulunduğu birden fazla ülke ile ikili görüşmelerin sürdüğü bilgisini verdiğini belirtti.

REZERVLER FAZLASIYLA YETERLİ

Merkez Bankası döviz rezervlerinin fazlasıyla yeterli olduğunu aktaran Albayrak, bankaların ve özel sektörün de borçlarının tamamına yakınını rahatlıkla çevirdiklerini kaydetti. Albayrak, Hazinenin 2020’de çevirmesi gereken sadece 4,7 milyar dolar borç kaldığına işaret etti.

Türkiye değişimden yararlanacak

Ekonomistler, küresel tedarik zincirine ilişkin Bakan Albayrak’ın salgın sonrasında Batılı ülkelerin tedarik zincirlerini Doğu Asya’dan, Doğu Avrupa ve Afrika’ya kaydıracağı görüşünü dile getirerek, “Türkiye, stratejik konumuyla dünyanın en önemli enerji kaynaklarına yakınlığı, rekabetçi iş gücü ve gelişmiş sanayisiyle bu değişimden en fazla yararlanacak ülkelerin başında gelecektir” dediğini aktardı.

SERBEST PİYASADAN VAZGEÇİLMEYECEK

Toplantıya katılan ekonomistler, Albayrak’ınserbest piyasa ve Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’na (TCMB) ilişkin şu değerlendirmeleri yaptığını söyledi:

“Türkiye, kriz zamanlarında bile serbest piyasa ilkesinden vazgeçmemiştir. Kesinlikle serbest piyasadan vazgeçmeyeceğiz, sermaye kontrolü yoktur, olmayacaktır. Merkez Bankamız serbest kur rejimine bağlıdır, kur seviyeleri bir politika aracı olarak kullanılmamaktadır. Merkez Bankasının nominal ya da reel kur hedefi yoktur. Ancak ekonomik temellerden önemli ölçüde ayrışan ya da fiyat istikrarını kalıcı olarak etkileyebilecek ve finansal istikrara risk oluşturabilecek durumlarda Merkez Bankası, elindeki enstrümanlarla gerekli reaksiyonu göstermeye devam edecektir. TCMB, sadece suni fiyat hareketlerine karşı tedbirler alıyor. Kur ve rezerv hedefi yok, rezervleri her fırsatta güçlendirmeyi amaçlıyoruz. TCMB’nin attığı adımlar, borçlanma piyasasında sistemin rahatlaması ve likidite yönetiminin kolaylaşması için alınan geçici önlemlerdir. Tüm yapılanlar piyasanın rahat işlemesi ve tıkanıklıklar olmaması için. TCMB’nin swap adımı, bankaların likidite yönetimine destek olmak için atılmış bir adım.”