Evde çalışanların sigortası işveren tarafından yapılmak zorundadır. Türkiye’de çalışanların sosyal güvenlik sistemine dahil olması hem bir hak ham de bir sorumluluktur. Bu nedenle çalışan kişinin çalıştığı yer sigortalı olması yönünde herhangi bir engel teşkil etmemektedir. İş Kanunu ile düzenlenen sigorta kavramı işçinin işverene sunduğu hizmet ve işveren işçiden istediği talepler üzerinden değerlendirilmektedir. Fason işçi sigortası 4857 Sayılı İş Kanunu “Genel Hizmet Sözleşmesi” kapsamında düzenlenmektedir.
HANGİ ŞARTLARDA İŞÇİYE SİGORTA YAPMAK GEREKİR?
Sigorta şartı işveren ile işçi arasındaki iş akdini 4 farkı şarta bağlamaktadır. Evde çalışanların sigortası gerekliliği de bu bağlamda değerlendirilmektedir. Bu şartlar şu şekildedir:
- İşin görülmesi,
- Ücretin ödenmesi,
- Zamana bağlanması,
- Bağımlılık unsuru kapsamında çalışma.
Fason işçilerin sigorta hakkına kavuşabilmesi için kendilerine verilen işi yapmaları karşılığında işverenin iş ücretini ödemesi gerekmektedir. Ancak bu iki şartın varlığı sigorta yapabilmek için yeterli değildir. Fason işçinin aldığı işin belli bir zamana bağlanması ve bağımlılık unsuru kapsamında çalışması gerekmektedir. Bağımlılık unsuru işçinin iş ile ilgili detayları yerine getirmesi ve işveren tarafından denetlenmesi unsurlarını kapsamaktadır.
Gereklilikleri sağlayarak çalışan fason işçilerin sigorta zorunluluğu bulunmaktadır. Bu zorunluluk işveren tarafından ayda 10 günden fazla çalışan işçiler için tam sigorta yapma zorunluğu doğurmaktadır. 10 günden daha az çalışan işçiler için ise işveren, part time sigorta yapmakla yükümlüdür.
FASON İŞÇİLERİN HAKLARI NELERDİR?
Evde çalışan fason işçiler de iş yerinde çalışan işçiler gibi birtakım haklara sahiptir. Evde çalışanların hakları şunlardır:
- Sigorta hakkı,
- Genel sağlık sigortasından yararlanma hakkı,
- Yıllık izin hakkı.
Evde fason olarak en az 1 yıl ve üzeri çalışan işçiler, yılda 2 hafta olmak üzere izin hakkına sahiptir. Evde çalışan fason işçilerin kıdem ve ihbar tazminatı bulunmamaktadır. Kıdem ve ihbar tazminatı hakkı için yapılan iş akdinde bu tazminatların belirlenmesi şartı aranmaktadır.
2021 EVDE FASON İŞÇİLİKTE KDV ALINIR MI?
İşveren evde çalışanların ürettiği işler üzerinden devlete KDV ödemekle yükümlüdür. Fason işçilik KDV oranı, hammadde teminine göre değişiklik gösterebilmektedir. Bu KDV oranı yapılan işin hammaddesinin işveren tarafından temin edildiği durumlarda her iş için yüzde 8 olarak uygulanmaktadır. Ancak hammaddeyi işçinin temin ettiği durumlarda devlet, KDV oranını yüzde 18’e çıkarmaktadır. İşveren fason işçi sigortası kapsamında işçi çalıştırıyor ise KDV oranının yarısını işçiye ödemek ile yükümlüdür.
EVDE FASON İŞÇİLERİN ÜCRETLERİNDE GELİR VERGİSİ KESİNTİSİ OLUR MU?
Türkiye’de evde çalışanların gelir vergisi durumu diğer sigortalı çalışanlarından farklı bir statüde değerlendirilmektedir. Bu kapsamda evde çalışan fason işçilerden Gelir Vergisi alınmamaktadır. Ancak bu kapsamdaki işçilerin ücreti üzerinden başka bir vergi olan Damga Vergisi kesintisi uygulanmaktadır. Evde çalışanlar Gelir Vergisi kapsamı dışında tutulduğu için ödedikleri Damga Vergisi’nde asgari geçim indirimi yapılmamaktadır.
Evde fason olarak çalışan kişinin ödeyeceği Damga Vergisi maaş, ücret, gündelik gibi unsurları kapsayan makbuzlar ve diğer kağıtlar bağlamında belirlenmiştir. 2021 yılı için evde çalışan işçilerden alınan Damga Vergisi ücreti, alınan ücretin binde 7,59’u olarak belirlenmiştir.
EVDE YAPTIRILAN FASON İŞLERDE MUHASEBE İŞLEMLERİ NASIL UYGULANIR?
Evde yaptırılan her türlü iş için muhasebe kaydı tutma zorunluluğu bulunmaktadır. Bu zorunluluk işverenin yükümlülüğü altındadır. Evde yaptırılan fason işlerde muhasebe tutma şartları şu şekildedir:
- KDV oranın yarısı işçiye ödenir.
- Vergi Ödeme Beyannamesi verilir.
- Tahakkuk fişi ve kaşeli alındı belgesi edinilir.
- Fason işçilerin belgeleri işçilere verilir.
SİGORTASIZ İŞÇİ ÇALIŞTIRMANIN CEZASI VAR MIDIR?
İşveren İş Kanunu’ndaki hükümleri kapsayan çalıştırdığı her işçi için sigorta yapmak zorundadır. Aksi takdirde devlet tarafından sigortasız işçi çalıştırma cezası işverene ve iş yerine kesilmektedir. İşveren sigorta yapmadığı her işçi için 2 asgari ücret ve iş yeri için ise 4 asgari ücret ödemek zorundadır. Şikâyet edildiğinde fason işçi sigortası yapılmadığı takdirde bu bağlamda değerlendirilmektedir.
