Durim Abazi / Özel Haber
Sırp çetniklerin Saraybosna’yı kuşatmasıyla başlayan zulüm Dayton Antlaşması’yla bitmişti. Sırp güçleri, soykırım yapıp gözlerinin önüne gelen her şeyi ve herkesi öldürecekti. Saraybosna kuşatması 6 Nisan 1992’de başlamıştı. Saraybosna kuşatması, bir başkentte gerçekleşen şimdiye kadarki en uzun kuşatma olarak kayıtlara geçti. Kuşatma ve fiilen başkentin içindeki savaş, 29 Şubat 1996’ya kadar sürdü.
ŞEHİR 250 TANKLA KUŞATILDI
Daha fazla kayıpların verildiği savaşlar da yaşandı ama modern tarihte Saraybosna en uzun kuşatma altındaki şehirdi. Acıyla, kanla ve gözyaşıyla geçen tam 3 yıl 10 ay veya bin 425 gün veya 34 bin 200 saat veya 2 milyon 52 bin dakika veya 123 milyar 120 milyon saniye…
Bosna Hersek 1 Mart’ta bağımsızlığını ilan etmişti. Bunun ardından Sırp çetniklerin birlikleri Saraybosna’yı kuşatma altına almıştı. Sırp çetnik güçleri tarafından desteklenen Yugoslavya Halk Ordusu (JNA), 18 bin yedek kuvvete sahip, yaklaşık 60 kilometre çapında kentin çevresindeki bölgeyi kapattı. Etrafına 250 tank, 120 havan atıcı ve çok sayıda top ve keskin nişancı yerleştirildi. Bu kuşatmayla başlayan Bosna Hersek savaşı 3,5 yıl sürecekti.
312 BİN KİŞİ ÖLDÜ
Bu sebeple, İkinci Dünya Savaşı’nda, 6 Nisan 1945 tarihinde Nazi Almanya’sının işgalinden kurtulan ve o tarihten itibaren “Saraybosna Şehir Günü’’ ya da “Saraybosna’nın Kurtuluş Günü” olarak kutlanan 6 Nisan, 1992 tarihindeki Sırp kuşatmasından sonra ‘’Saraybosna Kuşatması’nın yıl dönümü olarak anılmaya başlandı.
Modern tarihin en uzun kuşatması olarak kabul edilen ve tam bin 425 gün süren Saraybosna kuşatmasında, bin 601’i çocuk toplam 11 bin 541 kişi öldürüldü. Bunlardan bin 500’ü çocuktu.
Yaklaşık 3,5 yıl süren savaşta Bosna genelinde 312 bin sivil katledilirken 2 milyona yakın insan evlerini terk etmek zorunda kaldı. Kanlı savaş, 21 Kasım 1995 tarihinde, ABD’nin Ohio eyaletindeki Dayton Hava Üssü’nde, Boşnak, Sırp ve Hırvat tarafların anlaşması ile sona erdi.
Dayton Barış Antlaşması, ABD’li diplomat Richard Hallbrooke’un girişimleriyle Bosna Hersek’in ilk cumhurbaşkanı merhum Aliya İzzetbegoviç, eski Sırbistan Devlet Başkanı Slobodan Miloşeviç ve eski Hırvatistan Cumhurbaşkanı Franyo Tucman tarafından paraf edildi.
TECAVÜZ EDİLEN KADINLAR
Saraybosna kuşatmasıyla başlayan ve modern dünyanın en kanlı savaşlardan biri olan Bosna Hersek savaşının kanlı izleri hala Boşnaklar’ın kalplerinde tazeliğini koruyor. Bosna’nın farklı kesimlerinde hala toplu mezarlar ortaya çıkarken bu mezarlardan öldürülen Boşnakların naaşları tek tek tespit edilmeye devam ediyor. Bu çıkarılan naaşlar ise her sene 11 Temmuz’da toprağa veriliyor.
Bunun yanı sıra, Bosna savaşında, kirli ve acımasız bir şekilde tecavüz edilen savaş mağduru kadınlar ise her gün ‘savaşın kötü anılarını’ belleklerinden silmek için acı çekiyor. Bugüne gelinceye kadar yaşadıkları travmaya rağmen hayata tutunmaya çalışan kadınlar yaşadıklarını unutamıyor. Onlar için en dayanılmaz olansa savaşın ardından işlenen tecavüz suçları ortadayken bu insanlık dışı muameleyi yapanlardan bazılarının hâlâ yargı önüne çıkarılamaması ve serbestçe toplum içinde dolaşabiliyor olmaları.
Dayton Antlaşması
Savaşı sona erdiren Dayton Barış Antlaşması'nın ülkeyi içine sürüklediği karmaşık yapının olumsuz etkileri de her geçen gün daha fazla gün yüzüne çıkıyor. Bu anlaşmayla birbirleriyle savaşan 3 etnik yapı, bu anlaşmayla tek bir çatı altında, "ülkenin kurucusu" olarak görev aldı. Ancak anlaşmayla ülkenin 3 kurucu etnik topluluktan oluşması ve kendine özgü siyasi yapılanması, Bosna Hersek'i dünyanın en karışık idaresinin hüküm sürdüğü devletlerden biri haline getirdi. Ülke, topraklarının yüzde 49'unu oluşturan Sırp Cumhuriyeti ile yüzde 51'ine sahip Boşnak ve Hırvatlar'ın çoğunluk olduğu Bosna Hersek Federasyonu ve bir küçük özerk bölge (Brçko) olarak yapılandı. Bosna Hersek Federasyonu ise kendi başbakanları, parlamento başkanları ve bakanları bulunan 10 kanton ile idare edilmeye başlandı. Her birimin siyasi ve ekonomik yapılanması birbirinden farklı kurgulandı.
