Fatma Esma Arslan / Analiz AA

5 Nisan 2017’de Gine Cumhurbaşkanlığı Sarayı Sekoutoureya’da Cumhurbaşkanı Alpha Conde ile röportaj yaptığımda dört yıl sonra olacakları tahmin etmek mümkün değildi. Umutsuz görünen Gine halkı, Conde’nin verdiği sözleri tutmadığından şikâyet ediyordu. Bu sözlerin başında elektrik sorunu geliyordu. Conde, 2015’te ülkenin en büyük hidroelektrik santralini açsa da nüfusun ancak yüzde 40’ı elektriğe ulaşabiliyordu. Conde’nin yaratmak istediği Gine ile gerçekte olan birbirinden ışık yılı kadar uzaktı.

50 YILLIK MÜCADELE

Görev süresi üç yıl sonra bitecek olan Conde, devrilmesine zemin hazırlayacak çok ciddi bir manevra yaptı ve üçüncü dönemine devam etmek için referandumla anayasayı değiştirdi. Ülkenin batısındaki Boke kentinde 4 Mart 1938’de doğan Conde, eğitimini Sorbonne Üniversitesinde tamamladı. Siyasete öğrencilik yıllarında ilgi duymaya başlayan Conde, 1951’de kurulan ve Fransız sömürgesi Afrika ülkelerinin bağımsızlığını savunan Fransa’daki Afrikalı Öğrenciler Federasyonunun (FEANF) 1963’te yöneticiliğine seçildi. Bir yandan FEANF bünyesinde çeşitli faaliyetler yürüten Conde diğer yandan da yaz tatillerinde ülkesine dönerek siyasi çevrelerle temas kuruyordu. Conde, Fransa’da lise yıllarında benimsediği panafrikanizm idealinden bir daha ayrılmadı. Çalkantılı siyasi yaşamında ölüm cezasına çarptırıldı, sürgüne yollandı, hapse atıldı ama o ideallerinden, demokratik ve müreffeh bir Gine hayalinden vazgeçmedi. Conde 2010’da ülkedeki ilk demokratik güç değişimiyle seçildiğinde 73 yaşındaydı. Cumhurbaşkanlığına oturması neredeyse 50 yıllık bir mücadele sonunda gerçekleşti.

ŞİDDETLİ BİR FIRTINA

Fransa’dan bağımsızlığını kazandığı 1958’den bu yana askeri darbelerden ve geçiş hükümetlerinin pençesinden kurtulamayan Gine’de artık demokrasi rüzgârı esecekti. Ancak o rüzgâr 2019’da aniden şiddetli bir fırtınaya dönüştü. Gine’de ilk demokratik güç değişiminin yaşandığı 2010’dan bu yana gerçekleşen ilk askeri darbe, bölgede üçüncü dönem adaylık konusunda ısrarcı liderlere de bir uyarı niteliği taşıyor. Zira Fildişi Sahili Cumhurbaşkanı Alassane Ouattara da anayasadaki iki dönem kısıtlamasına rağmen Ekim 2020’de üçüncü dönemine seçilmiş ve bu kararı tıpkı Gine’deki gibi tepkiyle karşılanmıştı.

19 YIL SONRA TEKERRÜR EDEN TARİH

Alpha Conde’nin Birleşmiş Milletler (BM) Genel Kurulu sonrasında Eylül 2019’da ABD’deki Gine diasporasıyla yaptığı görüşmedeki açıklamaları ülke gündeminde adeta bomba etkisi yarattı. “Yakında bir anayasa değişikliği referandumuna hazırlanın,” ifadelerini kullanan Conde’nin üçüncü kez cumhurbaşkanı olma arzusu bir pazar sabahı, 5 Eylül 2021’de darbeyle sonuçlandı. Ancak ilginç olan, her yönüyle kendisini ülkesinin bağımsızlığına adayan bu liderin, amansızca eleştirdiği seleflerine bu kadar hızla benzemesiydi. Conde, darbeyle başa gelen General Lansana Conte’nin, 2001’de anayasayı değiştirerek 2003’te üçüncü kez cumhurbaşkanı olmasına şiddetle karşı çıkan isimlerin başındaydı. Conte’nin üçüncü dönemine devam etmek adına anayasayı değiştirmesini eleştiren Conde için tarih, 19 yıl sonra ironik şekilde tekerrür etti..

EN GÜVENDİĞİ İSİMDEN İHANET

Gazeteci François Soudan’ın kaleme aldığı Conde ile söyleşilerden oluşan ve 2020’de basılan “Afrika için bir vizyon” başlıklı kitapta yer alan bilgilere göre Conde, orduya çok güvendiğini ve artık silahlı kuvvetlerin milli bir kimlik kazandığına dikkat çekiyordu. Conde’nin Doumbouya’yı kendisinin yetiştirdiği, ona özel eğitim aldırdığını söyleyerek, eleştirileri yersiz bulduğu biliniyor. Etnik kökenin siyasette önemli olduğu Gine’de, Doumbouya ile Conde’nin aynı etnik kökene sahip olması da Conde’de daha fazla güven oluşturdu. Conde, “Beni silahla öldürebilirler belki ama asla deviremezler,” diyecek kadar da silahlı kuvvetlerden emindi. Oysa ihanet ordunun içinde en çok güvendiği, kendisinin özellikle yetiştirdiği bir askerden geldi.

Darbe bildirisi Twitter’dan paylaşıldı

5 Eylül Pazar sabahı Cumhurbaşkanlığı Sarayı etrafında silah sesleri duyulduğuna ilişkin haberler yayılmaya başladığında Twitter’a Conde’nin alıkonulduğuna ilişkin bir fotoğraf düştü. Oldukça bitkin görünen Conde, gömleğinin 2-3 düğmesi açılmış, önünde askerlerle, umursamaz şekilde koltukta oturuyordu. İlk etapta inanılması güç olan bu kare, bir anda darbenin seyrini değiştirdi. Akabinde yine Twitter’a güneş gözlüklü, kırmızı bereli bir askerin darbe bildirisi okuduğu bir video düştü. Bu kişi Mamady Doumbouya idi ve artık darbe gerçekleşmişti. Darbeciler, devlet televizyonuna ilk fotoğrafın paylaşılmasından yaklaşık iki saat sonra gitti ve Twitter’da paylaşılan videodaki bildirinin aynısını okudu. Bir askeri darbede sosyal medya ilk kez böyle hayati bir rol oynadı.

Editör: TE Bilisim