Dr. Zeki Severoğlu, ‘Numune almadan fikir söylemek, hastalığı teşhis etmek zor. İstenmesi halinde, hastalığı araştırabiliriz. Hastalık sıçrama seviyesindeyse bazı ağaçların kurtarılması mümkün’
İstanbul’un çınarları Büyükşehir Belediyesi’nin talebi koruma kurulu kararı ile kesildi. 2007’den bu yana 112 ağacın bir çeşit mantar hastalığına yakalandığı öne sürüldü. Tartışmalar arasında anlaşıldı ki, 2011 yılında Beşiktaş’taki ağaçlarda Marmara Üniversitesi öğretim üyesi Dr. Zeki Severoğlu tarafından çınar kanseri olarak adlandırılan bir tür mantar hastalığı teşhis edilmiş ve bazı ağaçlar da hastalık yayılmadan kurtarılmıştı. Dr. Zeki Severoğlu, 2011 yılındaki çalışmayı Aydınlık’a anlattı ve “Bilimsel çalışmalarımız var, çağrılmamız halinde yardım etmeye hazırım.” dedi.
‘KURULDA ORMAN MÜHENDİSİ YOKTU’
Bir gecede Çırağan Caddesi’nde kentin simgesi haline gelen 100-150 yaşındaki 39 çınar ağacı kesildi. Kesilen doğu çınarlarının yerine batı çınarı dikileceği bildirildi. İstanbul 4 Nolu Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu çürüyen ağaçların can ve mal güvenliği gerekçesi ile kaldırılmasının uygun görüldüğünü bildirildi. Orman Mühendisleri Odası Başkanı Hasan Türkyılmaz, “Ben de bir SİT kurulunda orman mühendisi olarak görev yapıyorum. Ağaçlarla ilgili bir karar alınırken kurulda orman mühendisi de bulunmalıdır. Söz konusu kararın alındığı toplantıda kurul üyesi orman mühendisi yok.” dedi. Tartışma bu kadarıyla da kalmadı, İBB’nin ağaçları keserken Orman Bölge Müdürlüğü’nden izin almadığı ortaya çıktı. İzinsiz ağaç kesimiyle ilgili İBB’ye idari para cezası uygulandı. 2011 yılındaki uygulamayı o dönem çalışmanın başında yer alan Marmara Üniversitesi Bitki Hastalıkları ve Mikrobiyoloji Anabilim Dalı öğretim üyesi Dr. Zeki Severoğlu’na sorduk.
‘HASTALIĞIN İLERLEMESİ BİRKAÇ YILI BULUYOR’
Basında çıkan haberleri takip ettiğini söyleyen Dr. Severoğlu “Çalışma yapmadan sorunun nedenini anlamak mümkün değil. Şunu söyleyebilirim: Eğer gerçekten mantar hastalığı ise, hastalık belli bir aşamaya geldikten sonra ağacı kurtarmanın imkanı yok. Kesmek tek çözüm.” dedi. Ancak bunun için de belli bir süre var. Dr. Severoğlu şöyle konuştu: “Doğu çınarında hastalığın ilerlemesi ve artık kesilmekten başka çözüm yolu kalmaması birkaç yılı bulur. 2011 yılında belediyenin isteği üzerine çalışma yapıldı. Çınar ağaçları birkaç yıldır ölümle karşı karşıyaydı. Hastalık tespit edilemedi ve çözüm bulunamadı. Biz Türkiye’de ilk kez hastalığı teşhis ettik. Söz konusu mantarı mikrobiyolojik yöntemlerle laboratuvarda yetiştirdik. O günkü şartlarda ileri safhaya gelmiş olanlara kesilerek müdahale etmekten başka çare yoktu. Kesilmemesi hastalığın daha fazla yayılması demekti. Sıçrama seviyesindeyse, bazı ağaçların kurtarılması mümkün. Bunları ilaç uygulaması yaparak kurtarmıştık.” Basında çıkan “İBB’nin ihmali var” tartışmaları ile ilgili de Severoğlu, “Biz bilimle ilgileniyoruz. İhmal var gibi suçlayıcı yorumlar, haksız yere kesilmiştir demek doğru olmaz. Numune alarak bir fikir elde edilebilir. Teşhis ettiğimiz halde bizimle irtibat kurulmaması ihmal olarak değerlendirilebilir. Maksat kurumları yıpratmak değil, biz bilimsel sonuç almak isteriz. Bizden istenirse numune alarak gerçek nedeni ortaya koyarız.” diye konuştu.
‘YERLERİNE DİKİLENLER DAHA DAYANIKSIZ’
İstanbul Büyükşehir Belediyesi internet sitesinden yapılan açıklamada bölgeye 100’ün üzerinde sağlıklı ağaç dikildiği ifade edildi. Açıklamada, “Hasta ağaçlar, yayılma riskini ortadan kaldırmak için kesiliyor ve ağaç kökü ile birlikte hastalıklı toprak da alınıyor. Yerlerine, Platanus occidentalis (batı çınarı) dikimi yapılıyor” denildi. Dr. Zeki Severoğlu’na, batı çınarı ile doğu çınarı arasındaki farkı da sorduk. Söz konusu hastalık mantarsa toprağın havalandırılmasının yeterli olmayacağını söyleyen Severoğlu, şunları anlattı: “Batı çınarı üç dört ay içinde ölür. Avrupa’da bu hastalık 400 binden fazla batı çınarını yok etti. Doğu çınarı daha dayanıklıdır. Kesilen ağaçların yerlerine doğu çınarı dikilmeli, İBB belki elinde batı çınarı olduğu için böyle bir uygulamaya gitmiş olabilir. Hastalık kökler aracılığıyla ağaçlar arasında birbirine iletilebiliyor. Çürümeden kalan kökte mantar sporları bulunursa yeni diktiğiniz ağaca da hastalık geçebilir. Havalandırma çözüm değil, toprak içerisine gaz halinde mantar ilacı basılarak ya da boşluklara kimyasal solüsyon emdirilerek arındırılması gerekir.”
‘DİKİLENLER DE KURUMA RİSKİ İLE KARŞI KARŞIYA’
Orman Mühendisleri Odası Başkanı Hasan Türkyılmaz, İBB’nin teknik, bilimsel ve idari adımlara dayanmadan hareket ettiğini söyledi. Türkyılmaz, “Kurul yetkilidir ancak orman mühendisi olmadan verilen karar etik değildir. Orman mühendisi olmadan karar alırsanız o karara idari izin alınması gerektiğini yazmayı atlarsınız. Orman Bölge Müdürlüğü, İBB Park ve Bahçeler Müdürlüğüne resmi müracatta bulunmadan ağaç kestiği için 12 Mart 2022’de suç zaptı düzenliyor. İdari para cezası veriliyor.” dedi.
Kesilen ağaçların yerine batı çınarı dikilmesi ile ilgili de Türkyılmaz, şunları söyledi: “Eğer bu ağaçlar söyledikleri gibi çınar kanseri nedeniyle kesilmiş ise hastalık toprağa da geçmiştir. Hangi ağacı dikerseniz dikin kurur. Toprağı rehabilite etmeden kamuoyu baskısı ile tepkileri giderme adına ithal çınarlara para vererek dikemezsiniz. İthal çınarlar ekolojiye uygun değil. Zeki Severoğlu hocamız, buraya davet edilmeli ve tedavisi mümkünse bu ağaçlar tedavi edilmelidir.”
