Çalışan emekçinin iş akdinin sona erdirilmesi halinde hem çalışanı hem de işvereni güvence altına alan uygulamalardan biri de ihbar tazminatıdır. Belirsiz iş sözleşmesi ile çalışan işçinin iş sözleşmesini taraflardan birisinin haklı bir nedene dayanmadan fesih etmesi ancak bildirim sürelerine uymak marifetiyle mümkün olacaktır. Bildirim şartına uymayan taraf, bildirim süresine ilişkin ücret tutarında tazminat ödemek zorundadır.
BİLDİRİM SÜRESİ
Bildirim süreleri çalışanın kıdemine göre hesaplanmaktadır. Bildirimin diğer tarafa yapılmasından başlayarak;
a) İşi 6 aydan az sürmüş olan işçi için; 2 hafta sonra,
b) İşi 6 aydan 1,5 yıla kadar sürmüş olan işçi için; 4 hafta sonra,
c) İşi 1,5 yıldan 3 yıla kadar sürmüş olan işçi için; 6 hafta sonra,
d) İşi 3 yıldan fazla sürmüş işçi için; 8 hafta sonra, feshedilmiş sayılır. Bu süreler asgari olup sözleşmeler ile artırılabilir
Belirli süreli iş sözleşmelerinde, iş sözleşmesinin bitimi belirli olduğundan ihbar tazminatı hüküm doğurmayacaktır. Deneme süresi içindeki bir çalışanın iş sözleşmesi işvereni tarafından sonlandırılıyorsa, işverenin herhangi bir ihbar tazminatı ödeme yükümlülüğü yoktur.
YENİ İŞ ARAMA İZNİ
İş Kanunu’na göre iş sözleşmesinin fesih bildirim süresinin işlediği sırada işverenin işçiye iş arama izni verme yükümlülüğü bulunmaktadır. İşveren işçisine yeni bir iş bulması için günde 2 saat izin vermelidir. Günlük izin iş saatleri içerisinde olmalı ve ücret kesintisi yapılmamalıdır. İşçi istediği takdirde 2 saat izinlerini birleştirip toplu kullanabilir. İşçiye izin verilmeyip çalıştırılırsa işveren çalıştırdığı sürenin ücretini %100 zamlı ödemekle yükümlüdür.
KIDEM TAZMİNATINDAN FARKI
Kıdem tazminatından farklı olarak, ihbar tazminatına hak kazanmak için 1 yıl çalışma şartı yoktur. Bir yılın altında çalışma yapan kimse de şartları yerine getirmek şartı ile ihbar tazminatına hak kazanabilecektir. Ayrıca kıdem tazminatından farklı olarak ihbar tazminatı sadece işveren tarafından işçiye yapılan bir ödeme değildir. İşçi de belirsiz süreli iş sözleşmesi ile çalışmış olduğu işyerinde, iş sözleşmesini herhangi bir haklı nedeni olmaksızın ve bildirim sürelerine uymaksızın feshederse işverene ihbar tazminatı ödemek zorunda kalacaktır. Yine kıdem tazminatında bir tavan uygulaması varken ihbar tazminatında herhangi bir tavana bağlı olmaksızın doğrudan son giydirilmiş ücret üzerinden hesaplanarak ödenir. Kıdem tazminatı gelir olarak nitelendirilmemiş olup gelir vergisi kesilmezken ihbar tazminatı ücret olarak kabul edilerek gelir vergisi kesilmektedir.
İHBAR TAZMİNATININ HESAPLANMASI
İhbar süresi hesaplandıktan sonra bu zaman aralığına karşılık gelen aylık brüt gelir, giydirilmiş aylık brüt ücret üzerinden hesaplama işlemi gerçekleştirilir.
Örnek Vermek Gerekirse;
1 aylık maaşı 3.000 TL olan ve 4,5 yıl çalışmış olan bir işçiye:
Günlük maaş: 3.000/30 gün= 100 TL
Haftalık maaş: 100 * 7 gün= 700 TL
Bu kişi 3 yıl üzeri çalışan olduğu için 8 haftalık brüt ücreti kadar tazminat ödenmelidir.
8 hafta * 700 = 5.600 TL brüt ihbar tazminatı tutarıdır.
Bu tutar üzerinden gelir ve damga vergisi kesintisi yapılır. Net ihbar tazminatı tutarı ortaya çıkar.
Son Söz; İhbar tazminatı, taraflardan birisinin iş sözleşmesini tek taraflı haksız feshi sonrasında diğer taraf lehine ortaya çıkan haklardan biridir. Koruyucu hukuk normlardan olan ihbar tazminatı, işin devamlılığının yanı sıra çalışan emeğinin korunması hedeflemiştir.
