Ülkemizde tarla ve arsa sahiplerinin en çok yaşadığı problemlerden birisi de tarlasından genel yola çıkan bir yol bulunmamasıdır. Taşınmaz sahipleri bu durum karşısında endişelenmekte ve nasıl bir yol izleneceğini merak etmektedir. Bu ve benzeri durumlarda genel yola çıkmak için bir geçidi bulunmayan taşınmaz sahipleri, komşu taşınmaz malikinden geçit hakkı talep edilebilir. Peki, komşunuz bu duruma izin vermezse ne olur? İşte bu yazımızda en çok merak edilen bu sorunun yanıtını ele alacağım.
Geçit hakkı nedir?
Geçit hakkı talep eden taşınmaz sahibinin, genel yola çıkmak için yeterli yolu olmadığı durumlarda, geçit hakkı talep ettiği taşınmaz sahibi komşusundan, taşınmazının yola çıkması için bir geçit talep etmesine geçit hakkı denir.
Geçit hakları zorunlu geçit hakları ve diğer geçit hakları olmak üzere ayrılır. Zorunlu geçit hakkı Türk Medeni Kanunu’nun 747. Maddesinde, “Taşınmazından genel yola çıkmak için yeterli geçidi bulunmayan malik, tam bir bedel karşılığında bir geçit hakkı tanınmasını komşularından isteyebilir. Bu hak, ilk önce kendisinden bu geçidin istenmesi, önceki mülkiyet ve yol durumuna göre en uygun düşen komşuya karşı ve daha sonra bundan en az zarar görecek olana karşı kullanılır. Zorunlu geçit iki tarafın menfaati gözetilerek belirlenir.” şeklinde düzenlenmiş, taşınmazının önünden yol geçmesini isteyen maliklerin, komşuları ile anlaşarak tapuya şerh yoluyla geçit hakkı kurulabileceği gibi; geçit hakkı davası açarak da istenebilen bir haktır.
Diğer geçit hakları ise yine aynı kanunun 748. maddesinde; “Taşınmaz malikinin taşınmazını işletme veya iyileştirme ya da taşınmazı üzerinde yapı yapma amacıyla komşu taşınmaza geçici olarak girme hakkı ile tarla yolu, hayvan sulama yolu, kış geçidi, tomruk kaydırma yolu ve oluğu ve bunlara benzer diğer geçitler özel kanun hükümlerine tâbidir. Özel kanun hükmü yoksa yerel âdet uygulanır. Doğrudan doğruya kanundan kaynaklanan geçit hakları, tapu kütüğüne tescil edilmeksizin doğar. Ancak, bunlardan sürekli nitelikte olanlar beyanlar sütununda gösterilir.” şeklinde düzenlenmiş ve diğer geçit haklarının, taşınmaz sahibinin komşusunun taşınmazına geçici olarak girmesi için istenen bir hak olduğu ifade edilmiştir.
Geçit hakkı davası açmak isteyen taşınmaz malikleri, Kanun ile sağlanan bir hak olan geçit hakkı davasını, taşınmazın önünde genel yola çıkmak için yol bulunmaması durumunda taşınmaz sahibi komşusuna karşı açılabilir. Ancak bu durum, aleyhine geçit hakkı kurulacak komşu taşınmazının değerini düşürecektir. Bunun için aleyhine geçit hakkı tesis edilecek olan taşınmazın malikine denkleştirilme kapsamında bir miktar bedel ödenmesi gerekir.
Geçit hakkı davası açmak için ön koşul, dava açmak isteyen malikin tapuya kayıtlı bir taşınmazının bulunmasıdır. Komşu taşınmaz malikine karşı açılan geçit hakkı davasında yapılacak yol nedeniyle davalı tarafa bedel ödenerek hak kayıplarının önlenmesi gerekir.
Taşınmazın bulunduğu yerde bulunan Asliye Hukuk Mahkemesi’nde açılan geçit hakkı davaları, taşınmazından yola çıkmak için yeterli geçidi bulunmayan kişiler tarafından, bundan en az zarar gören ve yol durumuna göre en uygun düşen komşuya karşı açılır.
Geçit hakkı davasının koşulları nelerdir?
Geçit hakkı davası açmak isteyen tarafın taşınmazının ana yol ile bağlantısı bulunmaması nedeniyle dava açması tek başına yeterli değildir. Yukarıda da bahsettiğimiz üzere taşınmazın tapuya kayıtlı olması ve geçit hakkı talebinde bulunan tarafın kendisine verilecek yol (geçit) karşılığında hak kaybı yaşayan davalı taşınmaz malikine mahkeme tarafından hesaplanacak bir bedel ödemesi gerekir. Davacı taşınmaz maliki tarafından açılan dava sonucunda verilen geçit hakkı sebebiyle davalı komşu taşınmaz sahibinin doğacak olan zararını telafi etmek amacıyla ödenen tazminat tutarı mahkeme hakimi tarafından bilirkişi aracılığıyla hesaplanır.
Geçit hakkı isteyen taşınmazın sahibi tarafından aleyhine geçit hakkı davası açılacak komşularından en az zarar görecek olan komşusuna karşı dava açılır.
