Doğuma ya da evlat edinmeye (3 yaşından küçük çocukları) bağlı olarak yasa koyucu tarafından bir takım izin hakları tanınmıştır. Kanun koyucunun sosyal devlet ilkesi gereğince çalışanların aile ilişkilerini de düşünerek çok yönlü bir düzenleme getirilmiştir.
Doğum sonrasında kullanılan ücretli analık hali izin süresinin bitiminden başlamak üzere doğum yapan kadın işçiye yahut da 3 yaşından küçük çocuğu evlat edinen kadın ya da erkek işçiye, talepleri üzerine belirli sürelerle yarı zamanlı çalışma izni hakkı tanınmıştır. Yine, 6663 Sayılı Kanun’un 20. maddesi yarı zamanlı çalışma süresince, çalışılmayan sürelerin İş-Kur tarafından, cari asgari ücret üzerinden ücretlendirilip işçiye ödeneceği ve yine bu sürelere ait sosyal güvenlik bildirimlerinin de yine İş-Kur tarafından ilgili kişi adına Sosyal Güvenlik Kurumu’na bildirileceği hüküm altına alınmıştır.
Anılı düzenlemelere ilişkin olarak, Sosyal Güvenlik Kurumu’nca da 01.09.2016 tarihli düzenlemeler çerçevesinde çeşitli tadilatlar yapmıştır. Yapılan düzenlemelerle; yarı zamanlı çalışma hakkı tanınan ebeveynlere, yeni doğan ya da evlat edinilen çocuklarıyla daha fazla vakit geçirme hakkı tanınmış, yarım çalışma ödeneği ile ortaya çıkacak ücret kayıpları azaltılmaya çalışılmış ve yine çalışılmayan bu sürelerde kişilerin sigortalılıkları bizzat devlet tarafından sağlanmak suretiyle sosyal güvenlik hakları koruma altına alınmıştır.
Yarı zamanlı çalışma hakkı
Doğum sonrası analık hali izninin bitiminden itibaren çocuğunun bakımı ve yetiştirilmesi amacıyla ve çocuğun hayatta olması kaydıyla kadın işçi ile üç yaşını doldurmamış çocuğu evlat edinen kadın veya erkek işçilere istekleri halinde; Birinci doğumda 60 gün, İkinci doğumda 120 gün, sonraki doğumlarda ise 180 gün süreyle, haftalık çalışma süresinin yarısı kadar ücretsiz izin verilir. Çoğul doğum halinde bu sürelere otuzar gün eklenir.
Bilindiği gibi 4857 Sayılı Kanun’un md. 74 gereğince kadın işçilere bir yaşından küçük çocuklarını emzirmeleri için günde toplam 1,5 saat süt izni verilir. Yarı zamanlı çalışma hakkından yararlanılan süre içerisinde süt iznine ilişkin bu hükümler uygulanmayacaktır.
Yarım çalışma ödeneği
İşçiye, 4857 Sayılı Kanun’un 74’üncü maddesinin ikinci fıkrası uyarınca haftalık çalışma süresinin yarısı kadar verilen ücretsiz izin süresince doğum ve evlat edinme sonrası yarım çalışma ödeneği ödenir. Ödenek süresi, 4857 Sayılı Kanun’un 63’üncü maddesinde belirtilen haftalık çalışma süresinin yarısı kadardır. Yani haftada en çok 22,5 saat. Yarım çalışma ödeneği, çalışılan aya ait aylık prim ve hizmet belgesinin ilişkin olduğu aydan sonraki ikinci ay içinde fondan (işsizlik sigortası fonu) aylık olarak ödenir.
Yarı zamanlı çalışma hakkı ile ebeveynlere yeni doğan ya da evlat edinilen çocuklarıyla daha fazla vakit geçirme hakkı tanınmış, yarım çalışma ödeneği ile ortaya çıkan ücret kaybı azaltılmaya çalışılmış (asgari ücretli işçilerde tam olarak giderilmiş) ve yine çalışılmayan bu sürelerde kişilerin sigortalılıkları bizzat devlet tarafından karşılanmak suretiyle devam ettirilerek sosyal güvenlik hakları koruma altına alınmıştır.
