Tarihi kültürel miras bakımından ülkemizin en önemli şehirlerinden biri olan Bursa’dan güzel haberler geliyor. Bursa Büyükşehir Belediye Başkanı Alinur Aktaş’ın kararlı adımlarıyla tarihi Hanlar Bölgesini çevreleyen beton binalar yıkılarak Ulu Camii başta olmak üzere onlarca eser gün yüzüne çıkarılıyor.
Bursa’yı gezenler bilir, ülkemizde kilometre kare başına en yoğun tarihi eser bu ilimizde bulunuyor. Bursa’nın tam merkezinde bulunan Hanlar Bölgesi, Hisar, Muradiye, Setbaşı, Yeşil, Şible, Emir Sultan, Yıldırım güzergâhındaki yüzlerce tarihi eser birbirine çok yakın inşa edilmiştir. Bu sebeple Bursa’yı gezmeye gelen bir insan 40-50 metre aralıkla inşa edilen tüm bu eserleri yürüyerek gezme imkânına sahiptir.
Osmanlı’nın ilk payitahtı olan Bursa aynı zamanda İstanbul’u hazırlayan eserlerin de yatağıdır. Merhum Halil İnalcık bu durumu çok güzel özetlemişti; “Bursa adeta İstanbul’un provasıdır. Osmanlılar Bursa’da ilk kez gerçekleştirdikleri şehirleşme tecrübesini kullanarak çok kısa zamanda İstanbul’u Türk İslam şehrine dönüştürmüşlerdir.” Tıpkı Bursa’da olduğu gibi ilk iş olarak şehrin tüm tepelerine birer külliye inşa eden Osmanlılar aynı zamanda İstanbul’un silüetini belirlemiştir.
Bursa pek çok “ilk”in gerçekleştirildiği bir şehrimizdir. Göçebe Osmanlılar için Bursa’nın fethi bir dönüm noktası oldu, böylece ilk kez yerleşik düzene geçtiler. Osmanlı’nın ilk kalıcı eserleri Bursa’da inşa edildi ve geliştirildi. Bilinen ilk Osmanlı parası 1327 yılında Bursa darphanesinde basıldı. Osmanlı’nın ilk üniversitesi olan İznik Orhaniye’si 1335 yılında Bursa’da kuruldu. Osmanlı’nın ilk bedesteni Yıldırım Bayezid tarafından Bursa’da yaptırılan Kapalı Çarşı’dadır. Osmanlı’nın ilk çinisi İznik’te üretildi. Osmanlı’nın ilk hastanesi 1394 yılında Yıldırım Bayezid tarafından Bursa Yıldırım’da yaptırılan Yıldırım Darüşşifası’dır. İslam’da Mevlit 1409 – 1410 yılları arasında Bursa’da Süleyman Çelebi tarafından dönemin konuşulan Türkçesi ile yazılmıştır. Bir kitabı Londra’da bir müzede bulunan astronomi bilgini Molla Fenari, 1424 yılında Bursa’da Osmanlı’nın ilk şeyhülislamı oldu. Dünya’nın ilk çarşılı köprüsü 1442’de Bursa’da Irgandı Hoca Muslihiddin‘in babası Pir Ali tarafından yaptırılan Irgandı köprüsüdür. Osmanlı’nın ilk yün, pamuk ve ipekli dokumacılığı 1437 yılında Üçkuzular Tekkesi’nin hareminde kurulan makinelerle yapıldı. Osmanlı’nın ilk Türkçe kitabeli camisi II. Murad döneminde Kara Timurtaş Paşa’nın oğlu Umurbey tarafından yapılan Umurbey Camii’dir. Osmanlı’nın ilk kâğıt fabrikası Bursa’da 1486 yılında Cilimboz Deresi vadisinde kuruldu.
Bursa’daki ilk tarihi eserler 1326 yılındaki fethin hemen akabinde Orhan Bey tarafından yaptırılmıştır. Ters T planıyla yapılan ve içinde havuzlu şadırvan bulunan ilk camiler Osmanlı mimari anlayışının güzide örnekleri olarak halen ayaktadır. Buralardan edinilen tecrübe ile İstanbul’daki devasa camiler inşa edilmiştir.
Evliya Çelebi’nin Seyahatname’sinde ayrıntılı olarak anlatılan Bursa, tarih boyunca “Yeşil Şehir” olarak anılmıştır. Fakat 1950’lerden sonra hızla göç alması ve 1970’lerde artan betonlaşma ile bu durum tersine dönmeye başlamıştır. Beton binalar arasına sıkışan tarihi yapılar görünmez hale gelmiş, şehrin silüeti kirli gri betona dönüşmüştür. Merhum Turgut Cansever yazdığı eserlerde Osmanlı’nın mimari anlayışını Bursa örneği üzerinden ayrıntılarıyla anlatır. Doğayla barışık taş ve ahşap malzemeden yapılan Osmanlı evleri, caminin merkeze alındığı mahalleler ve taş döşeli ağaçlı sokaklarıyla Bursa adeta yaşanabilir şehir ideali olarak önümüzde durmaktadır.
Bursa Büyükşehir Belediye Başkanı Alinur Aktaş’ın yoğun gayretleri, Çevre ve Şehircilik Bakanlığının desteğiyle Hanlar Bölgesi ve Ulu Camii çevresindeki yüzlerce beton bina kamulaştırılarak yıkılıyor. Yavaş yavaş ortaya çıkan altı asırlık mimari yapılar hakiki Bursa’nın gülen yüzü olarak şehri aydınlatıyor. Benzer şekilde 1940’larda yıkılan Süleyman Çelebi külliyesinin de 2022’de aslına uygun şekilde ayağa kaldırılacağı haberi hepimizi sevindirdi. Bursa’daki tarihi kültürel mirasın ayağa kaldırılması ve yaşatılması umarım diğer şehirlerimize de örnek olur. Tebrikler Bursa Büyükşehir Belediyesi, tebrikler Alinur Aktaş.
