İş hayatında adını çok defa duyduğumuz ikale sözleşmesi, iş sözleşmelerinin fesih türlerinden bir tanesidir. İşçi ile işveren arasında yaşanan sorunların önüne geçmek için her iki tarafı da bağlayıcı nitelikte olan ikale sözleşmesi, tarafların karşılıklı anlaşması sonucunda sözleşmenin feshedilmesini sağlar. Peki, ikale sözleşmesi nedir? Sözleşmeyi yaparken dikkat edilmesi gereken hususlar nelerdir?
İkale sözleşmesi; İşveren ve işçinin karşılıklı anlaşarak iş sözleşmesini sona erdirme anlaşmasına denir. Kısaca, bir sözleşmenin her iki tarafın anlaşması ile ortadan kaldırılmasıdır. Taraflar, yapmış oldukları bu yeni sözleşme ile birlikte mevcut sözleşmeyi ortadan kaldırır ve bunun için bu sözleşmelere ikale yani bozma sözleşmesi adı verilir.
Geçerlilik şartları
Aralarındaki iş ilişkisini, “taraflardan her biri” bozucu yenilik doğuran bir beyanla sona erdirebilir. Ancak taraflar bir başka yol olan karşılıklı anlaşma yoluyla da iş ilişkisini sona erdirebilirler. Taraflar arasında yapılan ikale sözleşmesi ile işçilere toplu ödemeler yapılır, işçiler de yapılan bu ödemeler karşısında dava açma hakkından feragat eder. Ancak işveren tarafından bu toplu ödemelerin yapılmaması durumunda ikale sözleşmeleri geçersiz olacaktır.
İkale sözleşmelerinin geçerli olabilmesi için:
1-) İkale sözleşmeleri şarta bağlı olarak yapılamaz. İhtirazi kayıtlar yani fazlaya ilişkin dava açma hakkı da buna dahildir. Ancak ikale sözleşmelerine cezai şartlar eklenebilir. İkale sözleşmelerine eklenecek cezai şartların da işçi aleyhine aşırılık ihtiva etmemesi gerekir.
2-) İşveren tarafından, işçiye baskı altında imzalatılan ikale sözleşmeleri de geçersizdir. İşçiyi korkutarak, yanıltarak, ya da işçinin iradesini fesada uğratarak imzalatılan ikale sözleşmeleri geçersizdir. Bu gibi durumların varlığı halinde ise ikale sözleşmesi iptal edilebilir. Ancak ikale sözleşmesi imzalarken baskı altında kaldığını iddia eden işçi, bu iddiasını ispatlamakla yükümlüdür.
3-) İkale Sözleşmelerinde işçinin makul yararının göz önünde bulundurulması gerekir. İşçi yararına yorum ilkesi gereğince; İşçi ile işveren arasında ikale sözleşmesi imzalanırken işçi lehine makul bir yararın olduğu göz önünde bulundurulmalıdır. İşçinin bu sözleşmeyi imzalamasında hiçbir yararının olmaması durumunda, ikale sözleşmesi geçersiz hale gelir.
İkale sözleşmesi yapma teklifi işçiden gelirse işçinin kıdem, ihbar gibi ücret alacakları işveren tarafından ödenmelidir. İkale sözleşmesi teklifinin işçiden gelmesi ve yapılan bu teklifte irade sakatlığı durumunun olmaması durumunda ise işçiye kıdem, ihbar tazminatı ve yıllık izin ücreti gibi yasal işçilik haklarının dışında ek bir menfaat sağlanmasına gerek yoktur. Bu teklif işveren tarafından yapılmışsa, işçinin bütün ücret haklarının verilmesi ve bunun yanında işçiye ek bir ödeme yapılması da gerekir.
Sonuç olarak, ikale sözleşmeleri iş sözleşmesini sona erdirir. İşçiler bunun yanı sıra “geçerlilik şartlarına uygun bir ikale sözleşmesi yapılırsa” (işçinin makul bir yararının bulunması ve işçinin iradesi baskı altına alınmadan kendi özgür iradesi ile karar vermiş olması) işe iade davası açamayacağı gibi ikale sözleşmesi yapıldığı tarihte işçinin iş sözleşmesi de sona erer. İkale sözleşmelerinin geçerlilik şartlarını sağlamadığı durumlarda sözleşme, işveren tarafından feshedilmiş sayılır.
