Nilay Çekiç - Muhabir
Toplumun yüzde 40'da görülen migren hastalığını bazı besinlerinde tetiklediğini biliyor muydunuz? İşte duyunca çok şaşıracağınız migren ağrılarını tetikleyen o besinleri sizler için sıraladık...
MİGREN NEDİR?
Migren, sinir sinyallerini geçici olarak etkileyen anormal beyin aktivitesi sonucu başın bir tarafında zonklayan bir ağrı ile ortaya çıkan şiddetli baş ağrısına neden olan nörolojik bir hastalıktır.
Migrenin yaygın tetikleyicileri östrojen düzeylerinde düşüş, alkol kullanımı, stres, soğuk hava koşulları ve uykusuzluktur. Migren atağının belirtileri arasında ışığa, sese ve kokulara karşı artan hassasiyet, mide bulantısı, kusma, tek gözde görme kaybı, konuşma güçlüğü ve başın bir tarafında baskın olan yoğun ağrı vardır.
Kadınların yaklaşık %20'sinin, erkeklerin ise % 8'inin migren hastası olduğu bilinir.
MİGREN BELİRTİLERİ NELERDİR?
İştahsızlık, bulantı ve kusma, burun akıntısı, ışık, ses ve harekete karşı artan hassasiyet, ani duygudurum değişimleri, halsizlik ve terleme şikayetleri migren baş ağrısı ataklarının başlayabileceğinin belirtileridir.
Migrenin belirtileri şunlardır:
- Enseden başlayarak yayılan şiddetli ve zonklayan baş ağrısı
- Mide bulantısı ve kusma
- Işık ve gürültü gibi seslere karşı duyarlılık
- Baş dönmesi, bayılma ve bilinç düzeyinde değişiklik
- Kulaklarda çınlama
- Geveleyerek konuşma
- Görüşte bulanıklık ve görme güçlüğü
- Depresyon gibi ruh hali değişimleri
- Yorgunluk ve enerji düşüklüğü
- El ve ayaklarda uyuşma
- Yeme isteği
- Konuşmada güçlük
Migren atağı sırasında ışığa ve sese karşı artmış duyarlılık yüksek olacağı için bunlara maruz kalmak ağrının şiddetini artırabilir. Migreni olan kişilerde kokuya karşı duyarlılıkta artar, bu nedenle parfüm gibi kokular bulantıya ve kusmaya neden olabilir.
Şiddetli baş ağrısından hemen önce görülen migren dönemine “aura” denir. Migren aurası ağrının başlamasından önce veya ağrının ilk gelişme döneminde olur. Kısa sürelidir; 10 ile 30 dakika arasında genellikle 20 dakika sürer.
- Görsel aura: Hastalar titrek parıldayan ışıklar tarif ederler.
- Duyusal aura: Migrenin duyusal aurası el ve dilde veya ağız ve çenede uyuşma, karıncalanma şeklindedir.
MİGREN NEDEN OLUR?
Migrenin nedenlerinin en başında genetik faktörler gelir. Ailede migren öyküsü varsa migren hastası olma olasılığı % 40’tır. Hem annesi hem babası migren hastası olan bir kişi ise %75 oranında migren şikayetleri yaşayabilmektedir. Migren ağrısının nedenlerinden biri de de hormonal değişimlerdir. Bu nedenle migren, en sık kadınlarda görülür. Kadınlarda görülme sıklığı erkeklere göre 3 kat fazladır. Bulantı kusma, ışığa ve sese hassasiyet olabilir. Genellikle tek taraflı, yoğun ve zonklayıcı tarzdadır.
HANGİ BESİNLER MİGREN ATAĞINA NEDEN OLUR?
Migrene neden olan besinleri peynirler ve tiramin içeren besinler şeklinde özetlenebilir. Tiramin, besin bekletildikçe, proteinlerin yıkılması neticesinde ortaya çıkar. Yıllandırılan yüksek protein içerikli besinlerde tiramin miktarı da artar.
Özellikle peynirler ve şaraplar, alkollü içecekler ve işlenmiş etlerin bol tiremin içermesi nedeniyle migrene neden olduğunu söyleyebiliriz.
Hangi peynirler migreni daha çok etkiler sorusunun cevabı olarak ise yüksek tiramin içermeleri nedeniyle; rokfor ve benzeri küflü peynirler (stilton, gorgonzola), çedar, beyaz peynir, mozzarella, permesan, İsviçre peyniri sıralanabilir.
Alkol: Kırmızı şarap, bira, viski ve şampanya migren dostudur. Migren ağrısını çabucak tetikleyebilir.
Gıda koruyucuları: Gıda koruyucuları içlerinde bulunan nitratların damarları genişletmesi nedeniyle migreni tetiklerler.
Soğuk gıdalar: Özellikle vücut ısısının yükseldiği egzersiz, yürüyüş esnasında ya da sıcak havalarda tüketilen soğuk havalar bazı kişilerde migren ağrısına neden olabilir. Özellikle alın ve şakaklarda hissedilen ağrı genellikle birkaç dakika sürer. Ayrıca çok soğukta kalmak da migreni tetikleyebilir.
Bunların dışında migrene iyi gelmeyen gıdalar şöyle sıralanabilir:
- Kuruyemişler ve kabuklu yemişler
- Tütsülenmiş (smoked) veya kurutulmuş balık
- Fırınlanmış mayalı yiyecekler (kek, ev yapımı ekmek, sandviç ekmeği)
- Muz, narenciye ürünleri (portakal, mandalina, turunç vb), kivi, ananas, frambuaz, kırmızı erik
- Bazı kuru meyveler (hurma, incir, üzüm)
- Et bulyon ile yapılmış çorbalar (Gerçek et suyu için geçerli değildir)
- Aspartam ve diğer tatlandırıcılar
MİGRENİ NELER TETİKLER?
Kişiye göre farklılık gösterse de genellikle peynir ve çikolata gibi bazı yiyecekler, öğün atlamak, öğünü geciktirmek, yeterli su içmemek gibi durumlar migreni tetikler. Uyku düzeni de migren için önemli bir faktördür. Az ya da fazla uyumak, yoğun egzersiz yapmak ve uzun süreli yolculuklar da migren tetiklenmesine neden olarak ağrılara yol açar. Migreni tetikleyen diğer faktörler şöyle sıralanabilir:
- Gürültü ve hava kirliliği gibi çevresel etkenler
- Çok parlak ve yanıp sönen ışıklar
- Keskin kokular
- İklim değişiklikleri
- Kadınlardaki hormonal değişimler
Çikolata, kakao, bakla, kuru fasulye, mercimek ve soya ürünleri, çeşitli deniz ürünler, sakatatlar, alkollü içecekler, hazır et ve tavuk suyu tabletleri, konserveler, çağ kahve ve asitli içecekleri, incir, kuru üzüm, papaya, avokado, muz ve kırmızı erik, fıstık ezmesi gibi migreni tetikleyebilecek yiyecek ve içecekler konusunda dikkatli olunmalıdır.
MİGREN TANISI NASIL KONULMAKTADIR?
Migren tedavisinde ilk süreç, migren hastasının şikayetleri doktor tarafından değerlendirildikten sonra klinik olarak tanı konulmasıdır. Migren şikayeti yaşayan kişilerin geçmiş hikayesi incelenmeli, baş ve boyun bölge muayenesinin ardından nedene yönelik olarak kişiye özel bir tedavi planı çıkartılmaktadır. Muayene sırasında kas yapılarını incelemek gerekir. Boyun ve sırt bölgesindeki bir tetik nokta örneğin adale kasılması, kulunç girmesi de enseden başlayan, tek taraflı göz ve yüz ağrısına neden olabilir.
Hastanın su tüketimi, nasıl beslendiği, uyku düzeni, stres derecesi, çevresel şartları, mide bağırsak sistemi sağlığı ile ilgili durumu belirlenmelidir. Çünkü fizyolojik bozukluklar da ağrının fazla algılanmasını sağladığı gibi ağrıyı tetikleyebilir. Günümüzde pek çok insan boyun ve sırt ağrısı yaşamaktadır ve bunlara ek olarak gelişen baş ağrıları da migren tanısıyla oldukça sık karıştırılmaktadır. Migren hastalığında beyin cerrahisi, nöroloji, psikiyatri, fizik tedavi bölümleri ile multidisipliner bir yaklaşım gereklidir. Yapılan çalışmalar göstermektedir ki; hastaların aslında yüzde 53’ü psikojenik faktörlere ya da hastalık sonrası gelişen psikoloji bozukluğuna bağlı olarak ağrılar çekmektedir. Bu sebepten her hastaya aynı metodu kullanmak doğru bir yaklaşım değildir.
Migren çeşitleri doğru tedavi için çok önemlidir. Migrenin doğru değerlendirebilmesi için mutlaka uzman bir doktora danışılmalıdır. En sık görülen migren tipi “aurasız migren” dir. Migren ağrısına sahip olanların çoğunda aurasız migrene rastlanır. Migrenin diğer bir çeşidi olan auralı migrene sahip olanlarda da kimi zaman aurasız ataklar görülebilir.
Beyne ait bazı hastalıklardan şüphelenildiği zaman bunları dışlamak üzere incelemeler yapılır. Tekrarlayıcı baş ağrısı olan hastalara beyin görüntülemesi (beyin tomografisi) yapılarak migreni taklit edebilecek hastalıklar araştırılmalıdır.
Günlük yaşamınızda bu konulara mutlaka dikkat edin;
- Baş ağrısı takvimi veya baş ağrısı günlüğü tutmak
- Az ya da fazla uyumamak
- Düzenli egzersiz yapmak
- Stres ile başa çıkma yollarını öğrenmek
- Uygun bir kiloya erişmek
- Alkolden kaçınmak
