TRT World Araştırma Merkezi Kıdemli Araştırmacısı Ferhat Polat, MİT Başkanı İbrahim Kalın’ın Libya Ulusal Ordusu (LNA) lideri Halife Hafter ile yaptığı görüşmeyi ve bu temasın Türkiye’nin Libya politikasına yansımalarını kaleme aldı.
***
Türkiye Milli İstihbarat Teşkilatı (MİT) Başkanı İbrahim Kalın, Libya Ulusal Ordusu’nun (LNA) lideri Halife Hafter ile Bingazi’de sürpriz bir görüşme gerçekleştirdi. [1] Bu görüşme, Ankara ile Libya’nın doğusundaki yönetim arasında yıllar sonra gerçekleşen ilk üst düzey temas olarak dikkati çekti ve Türkiye’nin, Libya’daki tüm önemli aktörlerle iletişim kanallarını açık tutma niyetini ortaya koydu.
Kalın’ın Hafter ile görüşmesi, Türkiye-Libya arasında oluşturulan geniş diplomatik ve güvenlik çerçevesinin bir parçasıdır. Ziyaret, Libya’da ulusal birliği teşvik etmeyi ve Türkiye ile Libya arasında Doğu Akdeniz konusunda imzalanan mutabakatı güçlendirmeyi amaçlamaktadır.
Bu ziyaret, 1 Ağustos’ta Türkiye, İtalya ve Libya arasında İstanbul’da düzenlenen zirvenin ardından gerçekleşti. [2] Bu noktada, üç ülke enerji, göç ve bölgesel etki konularında ortak bir çizgide buluştu ve ortak önceliklerini şimdiden ortaya koydu. Üç ülkenin açıkladığı ortak bildiride, Libya’nın birliği, güvenliği ve egemenliğinin korunması için Birleşmiş Milletler (BM) kolaylaştırıcılığında ve Libyalıların öncülüğünde yürütülecek siyasi sürece güçlü destek vurgulandı.
Türkiye-Libya deniz yetki anlaşmasının yeniden gündeme gelmesi ne ifade ediyor?
2019'da Türkiye ile Libya arasında imzalanan [3] deniz yetki alanlarının sınırlandırılmasına ilişkin anlaşma, Doğu Akdeniz jeopolitiğinde kritik bir dönüm noktasını temsil etmektedir. Türkiye ile Libya’nın uluslararası alanda tanınan Ulusal Mutabakat Hükümeti (UMH) arasında imzalanan bu anlaşma, iki ülke arasındaki Münhasır Ekonomik Bölgeleri (MEB) belirleyerek, potansiyel olarak hidrokarbon açısından zengin deniz alanları üzerinde önemli egemenlik hakları tanımaktadır. Anlaşmanın stratejik ve ekonomik yansımaları, iki ülkenin kazanımlarının ötesine geçerek bölgesel dinamikleri ve enerji siyasetini yeniden şekillendirmektedir.
gibi, Libya’nın 2011 sonrası en acil sorunlarından birine yönelik çabalara odaklanmıştır. Ankara, 2022’den itibaren doğudaki gruplarla da temas kurmuş olsa da, güvenlik sektöründe reform yapılmadığı ve silahlı gruplar birleştirilmediği sürece, siyasi bir uzlaşı ve güvenilir seçim ihtimalleri sınırlı kalmaktadır.
Kalın'ın Bingazi ziyareti nasıl okunmalı?
MİT Başkanı İbrahim Kalın’ın Bingazi ziyareti, Türkiye’nin Libya’da kurumsal inşa, uzlaşı ve güvenlik sektörü reformu yoluyla kendini konumlandırma hedefini vurgulasa da, real-politik motivasyonların göz ardı edilmemesi gerekir. Ankara açısından hem Trablus’a hem de Bingazi’ye yönelik açılım, 2019 deniz yetki alanları mutabakatını meşrulaştırma ve Akdeniz genelinde enerji işbirliğini genişletme stratejisiyle uyumludur.
Ancak Hafter ve çevresi için aynı yakınlaşma, yapısal reformdan ziyade taktiksel bir manevra aracı olarak görülebilir.
Her halükarda, 2019 deniz yetki alanları anlaşmasına dayanan gelişen Türkiye-Libya ortaklığı, bölgesel işbirliği ve ekonomik büyüme için nadir bir fırsat sunmaktadır. Ancak Libya’da kalıcı istikrar, diplomatik kazanımların kalıcı barışa dönüşebilmesi için kapsayıcı diyalog, devlet kurumlarının yeniden inşası ya da kurumsallaşması yönünde çaba ve uluslararası anlamda bütüncül bir desteğe bağlıdır.
[1] https://www.ntv.com.tr/turkiye/mit-baskani-kalindan-libya-ziyareti-halife-hafter-ile-gorustu,8S9efR4pykKmJIm7XA-SJA
[2] https://www.aa.com.tr/tr/gundem/turkiye-italya-ve-libya-isbirligi-zirvesi-istanbulda-gerceklestirildi/3648316
[3] https://researchcentre.trtworld.com/policy-outlooks/turkeys-strategy-in-libya-rationale-and-challenges/
[4] https://www.hurriyetdailynews.com/turkiye-welcomes-eastern-libyas-review-of-maritime-deal-210216
[5] https://www.aa.com.tr/tr/enerjiterminali/petrol/tpao-libyada-sismik-arastirma-yapacak/50144
[6] https://www.aa.com.tr/tr/gundem/cumhurbaskani-erdogan-libya-temsilciler-meclisi-baskani-salihi-kabul-etti/2651731
[7] https://www.aa.com.tr/tr/gundem/cumhurbaskani-erdogan-libya-temsilciler-meclisi-baskani-salihi-kabul-etti/3081422
[8] https://carnegieendowment.org/sada/2023/07/turkiye-libya-relations-a-post-election-assessment?lang=en
