Ücreti geciken personel iş akdini feshedip kıdem tazminatını alarak işten ayrılabilir. Sözleşme dışı nedenle ücret kesme cezası verilemez, ücretin dörtte birinden fazlası haczedilemez. Fazla mesainin prim belgesinde ücret sütununa yazılması gerekirken, aynı iş ve kıdemde eşit ücret zorunluluğu bulunuyor.

1- 2500 LİRALIK EMEKLİ AYLIĞI KİMLERİ KAPSIYOR, DUL VE YETİMLER DE YARARLANACAK MI?

En düşük emekli aylığının 2500 liraya yükselmesi SSK, Bağ-Kur, tarım emeklileriyle birlikte dul ve yetim aylığı alanları da ilgilendiriyor. Düzenleme yaklaşık 1 milyon 265 bin kişiyi etkileyecek. Dul ve yetim aylığı alanlar bugüne kadar aldığı hisseleri oranında bu artıştan yararlanacak.

Ölen sigortalıdan dolayı dul veya yetim aylığı alanlar, bu uygulamadan hisseleri oranında yararlanacaklar. Örneğin yüzde 50 hissesi olan dul eşin ölüm aylığı 1250 liradan, yüzde 75 hissesi olan dul eşin ölüm aylığı da 1875 liradan az olamayacak. Aynı şekilde, ölen sigortalıdan dolayı iki kız çocuğu yüzde 25'er hisse ile yetim aylığı alıyorsa, bunların ölüm aylığı da yeni düzenleme sonrası 625'şer liradan az olamayacak.

2- MEMUR EMEKLİSİ DE YÜZDE 2.5'LUK EK ZAMDAN YARARLANACAK MI?

Memur emeklileri de ilave yüzde 2.5'luk zamdan yararlanacak. Aylık ve ücretlerinde enflasyondan kaynaklı artış ve ilave zamla beraber Ocak ayından geçerli olmak üzere toplamda yüzde 30.95 iyileştirme yapılacak. En düşük memur emekli aylığı 4289 liraya çıktı.

3-ZAMLI MAAŞ VE AYLIKLAR HESAPLARA NE ZAMAN YATACAK?

Memurlar, sözleşmeliler, geçici personel ve memur emeklileri zamlı maaş, aylık ve enflasyon farkını 15 Ocak'ta alacak. SSK emeklilerine zamlı maaşları 17-26 Ocak tarihleri arasında, Bağ-Kur emeklilerine de 25-28 Ocak tarihleri arasında ödenecek.

4- EMEKLİ AYLIKLARI CUMARTESİ, PAZARA DENK GELSE DE HESABA YATIRILACAK MI?

Emekli aylıkları Sosyal Güvenlik Kurumu'nca belirlenen dönem ve tarihlerde her ay peşin olarak ödeniyor. Ödeme günü Cumartesi gününe rastlayan grubun ödemesi Cuma, Pazar gününe rastlayan grubun ödemesi Pazartesi günkü grup ile birleştirilerek yapılıyor, ödeme günlerinden herhangi birinin Cumartesi veya Pazar günü dışında resmi tatil gününe rastlaması halinde, ödemelerin hangi tarihlerde yapılacağı Kurumca belirlenerek ilan ediliyordu. 1 Ocak itibariyle ödeme günlerinin cumartesi ve pazar günü ile resmi tatil günlerine rastlaması halinde herhangi bir değişiklik yapılmaksızın normal ödeme gününde yani zamanında ödenecek, yani tatil günlerinde de artık ödeme yapılacak.

5- ÇALIŞANIN ÜCRETİ SENET, BONO, KUPONLA ÖDENEBİLİR Mİ, ALACAKTA ZAMAN AŞIMI SÖZ KONUSU MU?

Senet, kupon, bono ya da diğer herhangi bir şekilde ücret ödemesi yapılamaz. Ücret yabancı para olarak belirlendiyse ödeme günündeki rayice göre Türk Lirası ile ödenebilir. Ücret alacaklarında zaman aşımı süresi 5 yıldır.

6- ASGARİ ÜCRET GELİRİ OLAN ÜNİVERSİTE ÖĞRENCİLERİ KREDİ, BURS ALABİLİR Mİ?

Asgari ücret düzeyinde aylık veya ücretle sürekli bir işte çalışan veya gelire sahip olan öğrenciler Yüksek Öğrenim Kredi ve Yurtlar Kurumu'ndan burs veya öğrenim kredisi alabilir.

7- ÜCRETİNİ ALAMADIĞI İÇİN ÇALIŞMAYAN İŞÇİNİN SÖZLEŞMESİ FESHEDİLEBİLİR Mİ?

Ücretin ödeme gününden itibaren 20 gün içinde (mücbir sebep olmaksızın) ödenmeyen çalışan işini yapmaktan kaçınabilir. Bu grev olarak nitelendirilmiyor. İş akitleri çalışmadıkları için feshedilemez, yerine yeni işçi alınamaz, bu iş başkasına yaptırılamaz. Gününde ödenmeyen ücretler için mevduata uygulanan en yüksek faiz uygulanır.

8- ÜCRET KESME CEZASI, AYNI İŞİ YAPANLARIN AYRI ÜCRET ALMASI YASAL MI?

Ücret kesme cezasının kesilebilmesi için toplu sözleşme ya da iş sözleşmesinde yer alması gerekir. Böyle bir hüküm yoksa çalışana ücret kesme cezası uygulanamaz. Sözleşmede yer alıyorsa bu kapsamdaki kesintiler bir ayda 2 günlük kazançtan fazla olamaz. Eşit işe eşit ücret ödeme yükümlülüğü aynı işyerinde, aynı işi yapan ve aynı kıdeme sahip olan işçilere aynı ücretin ödenmesi anlamına geliyor.

9- FAZLA MESAİ ÜCRETLERİNİN BORDRODA GÖRÜNMESİ ZORUNLU MU, ÇALIŞANA KATKISI NEDİR?

Fazla mesai ücretlerinin hak edilen ücret sütununa yazılması gerekiyor. İş kazası, meslek hastalığı, analık hallerinde alınan istirahat raporlarına istinaden ödenecek geçici iş göremezlik ödemelerinde son üç ayda ödenen ücretin tamamı esas alınıyor. Prim, ikramiye, bu nitelikteki arızı ödemelerin ücretin yüzde 50'sini aşan kısmı dikkate alınıyor. Mesai ücretinin ücret yerine ikramiye sütununa yazılması hatalı hesaba neden olur, bağlanacak gelir düşer.

10- ÜCRETİ DÜZENLİ ÖDENMEYEN ÇALIŞAN NE YAPABİLİR?

Yasa uyarınca işveren ücret ödemesini en fazla 20 gün geciktirebilir. Taraflar arasında yapılacak sözleşmeyle ücret ödemeleri daha kısa dönemler halinde örneğin iki haftada bir de yapılabilir. Ücreti geciken, çalışmaktan kaçınma hakkının yanı sıra iş akdini feshedip kıdem tazminatı talep edebilir. İş akdi sona ermeyip çalışmaya devam edenler Çalışma ve İş Kurumu müdürlüklerine şikâyet dilekçesi verebilir, iş akdi sona erip işten çıkanlar da arabulucuya başvurabilir. İş-Kur üzerinden işverenle ortak çözümler de üretilebilir. İşyerinde kısa çalışma uygulamasına geçilerek üç aydan 6 aya kadar çalışanların ücretleri İş-Kur tarafından ödenmesi sağlanabilir.

11- AYLIK ÜCRET FAZLA MESAİ ÜCRETİNİ DE KAPSAYACAK ŞEKİLDE BELİRLENİR Mİ?

Fazla mesai konusunda istisnalar hariç çalışanın onayının alınması gerekiyor. Yazılı onayla aylık ücretin fazla mesai ücretini de kapsayacak şekilde belirlenmesi çalışanın fazla mesai yapacağını kabul ettiği anlamına geliyor. Aylık toplam kaç saat fazla mesai yapılacağının da baştan belirlenmesi zorunluluğu bulunuyor.

İş Kanunu'na göre, bir yıl boyunca yaptırılan fazla mesai toplamı 270 saati geçemiyor. Bir çalışanın günlük çalışma süresinin 11 saatten fazla olmayacağı, gece çalışmaları 7.5 saati geçemiyor. Aylık ücretin içinde belirlenecek fazla mesai ücretinde bu sürelere uygun olarak belirlenmesi gerekiyor.

Ek zam ile ilgili son dakika gelişmeleri vatandaşlar tarafından yakından takip ediliyor. Milyonlarca emekli ve memur 2022'de maaşlarına enflasyon zammı dışında ek zam da alacak. Ek zam kararı Meclis'te kabul edildi . TBMM Plan ve Bütçe Komisyonu'nda, memura ek zam, emekli maaşlarını en az 2500 olarak düzenleyen yasa teklifi kabul edildi. Tarihler belli oldu. Memur ve emekliler ilave zammın maaşlara ne zaman yansıyacağını merak ediyordu. Ek zammın memurların 15 Ocak, emeklilerin ise 17 Ocak ve sonrasındaki maaşlarına yetişmesi bekleniyor.

Milyonlarca emeklinin ocak ayındaki enflasyon artışı önümüzdeki haftadan itibaren yatacak maaşlara yansıyacak. Ayrıca SSK ve Bağ-Kur'luya taban maaş memur emeklisine de 2.5 puanlık ek artış TBMM'de kabul edildi. Böylece en düşük maaş 2.500 TL olurken Emekli Sandığı emeklisinin zammı yüzde 30.95'e çıkacak

Ocak ayının başında açıklanan enflasyon sonrasında milyonlarca emeklinin ve memurun bu yılın ilk 6 ayı için alacakları artış miktarı da ortaya çıkmıştı. Buna göre SSK ve Bağ-Kur emeklileri yüzde 25.47 oranında enflasyon artışı alırken Memur emeklilerine yüzde 5 toplu sözleşme zammına ilaveten yüzde 22.47'lik enflasyon farkı oluştu.

Ancak bu yıl emekliler için ek artışlar da gündeme geldi. Bu anlamda da SSK ve Bağ-Kur emeklilerinin taban maaşları 1.500 liradan 2.500 liraya çıkarıldı. Bu şekilde yapılan artıştan sonra düşük maaş alanların zamları yüzde 66'nın da üzerine çıkmış oldu.

Aynı şekilde dul ve yetim maaşlarında da benzer bir artış gerçekleşti. Memur emeklileri için ise yüzde 5 olan toplu sözleşme zammına 2.5 puan daha eklenerek oran yüzde 7.5 olarak belirlendi. Bu artışlardan sonra memur emeklilerinin kümülatif Ocak zammı yüzde 30.95 oldu.

YASAL DÜZENLEME GEREKİYOR

Yeni Asır'dan Faruk Erdem'in yazısına göre, bu ek zamların hayata geçebilmesi için yasal düzenleme gerekiyor. Bunun için de bir tasarı Meclis'e sevk edildi. Yapılan görüşmeler sonrasında emeklilere ek zammı ve taban maaşın yükseltilmesini de içeren torba yasa teklifi TBMM Plan ve Bütçe Komisyonu'nda kabul edildi.

Tasarı genel kurulda da oylandıktan sonra Cumhurbaşkanı'nın onayından sonra yürürlüğe girecek. Böylece ek zamlar da enflasyon artışlarına eklenebilecek. Yasanın memurların 15 Ocak, emeklilerin ise 17 Ocak'tan sonraki maaş günlerine yetiştirilmesi bekleniyor. 2 bin 500 TL'nin altında emekli maaşı kalmayacağı yönündeki düzenleme toplam 1 milyon 265 bin kişiyi etkileyecek.

DUL-YETİM MAAŞINA EKSTRA ARTIŞ

Eşinden dolayı maaş alan SSK ve Bağ-Kur'lular yüzde 25.47, Emekli Sandığı'ndakiler yüzde 30.95 zam alacak. Alt sınır aylığındaki 2 bin 500 lira sınırı ise dosya bazında uygulanacak. Ölen sigortalıdan dolayı dul veya yetim aylığı alanlar, bu uygulamadan hisseleri oranında yararlanacak.

Örneğin; yüzde 50 hissesi olan dul eşin ölüm aylığı bin 250 liradan, yüzde 75 hissesi olan dul eşin ölüm aylığı da bin 875 liradan az olamayacak. Örneğin SSK'dan yüzde 50 oranında ölüm aylığı alan ve eline 750 lira geçen kişiye, önce yüzde 25.47 (750 x yüzde 25=941) zam yansıtılacak. 941 liralık aylık ödemesi 309 lira ilave ödemeyle bin 250 liraya tamamlanacak.

2022 DUL YETİM MAAŞI NE KADAR OLDU?

Örnek hesap: En düşük emekli maaşı 2 bin 500 liraya yükseldi. Eşi vefat eden bir kadın eğer küçük çocuğu yok ise maaşın yüzde 75'ini alabiliyor. Bu durumda kadının eline 1875 lira geçecek.

DUL YETİM AYLIĞI MAAŞI HESAPLAMA NASIL YAPILIR?

Diğer adı ile ölüm aylığı olan dul ve yetim aylığı, ölen sigortalının geride bıraktığı eşine ve çocuklarına bağlanan aylıktır. Bu aylık ister kadın ister erkek olsun, hak sahibi eşlere verilir. Ölen sigortalının eşine bağlanan aylığa dul aylığı, çocuklarına bağlanan aylığa ise yetim aylığı ismi verilir. Eşlerde olduğu gibi çocuklarda da erkek ya da kız ayrımı yapılmaz. Eşin ölüm tarihinde sigortalı ile Medeni Kanun'a uygun evlilik bağının bulunması gerekiyor. Erkek çocukların öğrenci değil ise 18, lisans öncesi eğitimde 20, lisans eğitiminde ise 25 yaşını doldurmamış olması gerekiyor. Kız çocukların ise evli olmaması şartı ile sosyal güvenlik kuruluşlarına tabi bir işte çalışmaması bu kuruluşlardan gelir almaması gerekiyor.

Vefat eden sigortalı ise eşine yüzde 50 ölüm aylığı bağlanır. Eğer ölen sigortalının hiç çocuğu yoksa eşine yüzde 75 oranında aylık bağlanır. Ama bir çocuk varsa, çocuğa yüzde 25 oranında ölüm aylığı bağlanır. Çocukların her birine bağlanacak aylık oranı ise yüzde 25'dir. Çocuk sayısına göre ödenecek ölüm aylığı toplam aylığın üzerine çıkamayacağından eş ve çocuklar arasında belli indirim yapılarak, maaş bağlanır. Anne ve babasının ölümü halinde çocuklara yüzde 50 oranında ölüm aylığı ödenir. Ayrıca ölen sigortalının emekli maaşının yüzde 90'ını aşmayacak şekilde (alt sınır aylık) yakınlarına maaş bağlanır ve bu maaş da eşe 2, çocuğa 1 hisse olarak pay edilir.

Kaynak: Sabah Hazal Ateş

Editör: TE Bilisim