Türk Ceza Kanunu’na göre 18 yaşını doldurmamış kişi çocuktur. (TCK 6/1-b) Çocuk Koruma Kanununa göre ise daha erken yaşta ergin olsa bile 18 yaşını doldurmayan her birey çocuktur. (ÇKK 3/1-a) Kanundaki “daha erken yaşta reşit olsa bile” ifadesi karşısında, çocuğun, hakim izni ile evlenmesi ve velisinin rızası ile 17 yaşını dolduran çocuğun evlenmesi sureti ile kanun gereğince reşit olması durumlarında da çocuk olarak kabul edileceği ortaya konmaktadır.
Çocuklarda ceza sorumluluğu
Çocukların ceza ehliyetleri TCK 31. maddede düzenlenmiş olup, bu düzenlemede ceza sorumluluğu 3 gruba ayrılmıştır.
12 yaşından küçük çocukların ceza ehliyeti
Fiili işlediği sırada, 12 yaşını doldurmamış olan çocukların, mutlak surette ceza ehliyeti yoktur. Bu kişiler hakkında ceza kovuşturması yapılamaz, ancak çocuklara özgü güvenlik tedbirleri uygulanabilir. (TCK 31/1) Kanunun açık ifadesi karşısında ve yakalama gözaltına alma ve ifade alma yönetmeliğinin çocuklarla ilgili özel düzenlemesi karşısında, bu yaş grubundaki çocukların, gözaltına alınmaları mümkün olmadığı gibi suç nedeni ile yakalanmaları ve suç tespitinde kullanılmaları da mümkün değildir. Sağır ve dilsiz çocuklarda bu yaş sınırı 15’tir.
12 yaşından büyük 15 yaşından küçük çocukların ceza ehliyeti
Fiili işlediği sırada on iki yaşını doldurmuş olup da on beş yaşını doldurmamış olanların işlediği fiilin hukukî anlam ve sonuçlarını algılayamaması veya davranışlarını yönlendirme yeteneğinin yeterince gelişmemiş olması hâlinde ceza sorumluluğu yoktur. Bu yaş grubundaki çocukların ceza ehliyetinin varlığı, kusur yeteneğinin olup olmadığına dair adli rapor ve sosyal inceleme raporuna göre hakim tarafından değerlendirilir. Ancak bu kişiler hakkında çocuklara özgü güvenlik tedbirlerine hükmolunur. İşlediği fiilin hukukî anlam ve sonuçlarını algılama ve bu fiille ilgili olarak davranışlarını yönlendirme yeteneğinin varlığı hâlinde, bu kişiler hakkında suç, ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasını gerektirdiği takdirde on iki yıldan on beş yıla; müebbet hapis cezasını gerektirdiği takdirde dokuz yıldan on bir yıla kadar hapis cezasına hükmolunur. Diğer cezaların yarısı indirilir ve bu hâlde her fiil için verilecek hapis cezası yedi yıldan fazla olamaz. (TCK 31/2) Sağır ve dilsiz çocuklarda bu yaş sınırı 15 yaşını doldurup 18 yaşını doldurmamaktır.
15 yaşından büyük çocukların ceza ehliyeti
Fiili işlediği sırada on beş yaşını doldurmuş olup da on sekiz yaşını doldurmamış olan kişiler hakkında suç, ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasını gerektirdiği takdirde on sekiz yıldan yirmi dört yıla; müebbet hapis cezasını gerektirdiği takdirde on iki yıldan on beş yıla kadar hapis cezasına hükmolunur. Diğer cezaların üçte biri indirilir ve bu hâlde her fiil için verilecek hapis cezası on iki yıldan fazla olamaz. (TCK 31/3) Görüldüğü üzere bu yaş grubunda ceza ehliyeti tam olmakla birlikte işlenen fiil nedeni ile ceza indirimi uygulanmaktadır.
