Çalışma hayatının merkezinde bulunan emekçilerin görevlerini ifa ederken ara verme ihtiyaçları vardır. Gerek sağlık gerekse de performans açısından çalışanların çalışma süresi içinde mola vermesi kanun tarafından da zorunlu tutulmuştur.

Ara dinlenmesi; günlük çalışma süresinin ortalama bir zamanında o yerin gelenekleri ve işin gereğine göre ayarlanmak suretiyle, işçilerin o gün yapacakları toplam çalışma süresine orantılı olarak ve en az Kanunda öngörülen süreler kadar günlük çalışma süresinden sayılmayan dinlenmedir.

Ara dinlenmelerinin uygulamada daha çok yemek molası şeklinde verildiği görülmektedir. Bunun yanı sıra çay molası sigara molası gibi işe ara verilmesi ara dinlenme olarak kabul edilir. Çalışanlara ara dinlenmesi verilmesinin iş verimliliğini arttırma, yorgunluk ve dikkat dağınıklığı kaynaklı muhtemel iş kazalarını önleme işlevi tartışmasızdır.

Ara dinleme süreleri

Ara dinlenme süreleri 4857 Sayılı İş Kanunu md. 68/1. fıkrasında, işçinin o günkü toplam çalışma saatine paralel olarak düzenlenmiştir. Buna göre;

4 saat veya daha kısa süreli işlerde 15 dakika, 4 saatten fazla ve 7,5 saate kadar (7,5 saat dahil) süreli işlerde yarım saat,7,5 saatten fazla süreli işlerde 1 saat olarak verilir.

 

Yargıtay’a göre, 7,5 saati aşan çalışmalar yönünden en az 1 saatlik ara dinlenmesi süresinin, günlük en çok 11 saate kadar olan çalışmalarla ilgili olduğu kabul edilmelidir. Günde 11 saate kadar olan çalışmalar için ara dinlenmesi en az 1 saat, 11 saat ve daha fazla çalışmalarda ise en az 1,5 saat olarak verilmelidir. 

Ara dinlenme süreleri kural olarak aralıksız olarak verilir. Ancak bu süreler, iklim, mevsim, o yerdeki gelenekler ve işin niteliği göz önünde tutularak sözleşmeler ile aralı olarak kullandırılabilir.

 Örneğin haftanın beş günü ve günde net 9 saat çalışılan bir işyerinde, her gün verilmesi gereken 1 saatlik ara dinlenme süresi; 30 dakikalık yemek arası ve iki kez de aralıklı olarak verilecek olan 15’er dakikalık çay molasından oluşacağı sözleşmelerle belirlenebilir.

Ara dinlenme işçiye fiilen verilmesi zorunludur. Bu zorunluluğa aykırı düzenlemeler yapılamaz; iş sözleşmelerine ve toplu iş sözleşmelerine bu esasa ters düşen hükümler konulamaz. Ayrıca, fiilen çalışan işçiye çalıştığı günlerde gün be gün verilmelidir. Planlanan ara dinlenme saatleri makul zaman içerisinde çalışanlara duyurulması gereklidir.

Ara dinlenmeler çalışma süresinden sayılmaz. Ayrıca kanunda öngörülen ara dinlenmesi dışında işçilere, sigara molası, çay molası gibi isimler altında verilen dinlenme süreleri birer ara dinleme olup yine çalışma süresinden sayılmayacaktır. Taraflar anlaşmak suretiyle, bireysel veya toplu iş sözleşmelerle ara dinlenmeye karşılık ücret ödenmesini kararlaştırabilirler.

Ara dinlenme ile ilgili kanun hükmüne aykırı davranılması durumunda işveren veya işveren vekiline idari para cezası uygulanacağını hükme bağlanmıştır

Son söz: Kanun koyucunun düzenlemesine de konu olan ara dinlenme çalışanların bedenen ve ruhen sağlıklarının korunması amaçlanmıştır. Kaldı ki, ara dinlenmenin işveren açısından işgücü bakımından verime katkı sağlayacağı gerçektir.