Çocuğun soy bağını değiştirme suçu 5237 Sayılı Türk Ceza Kanunu’nun 231. maddesinde, aile düzenine karşı suçlar bölümünde düzenlenmiştir. Düzenleme ile amaçlanan hukuki yarar, asıl itibari ile ailenin ve nesebin korunmasıdır. Ancak bunun yanında nesebin korunması, gerek toplumu ve gerekse de bireyi ilgilendiren birçok hukuki konuda önem arz etmektedir. Zira soy bağı, miras, nafaka, velayet, ceza sorumluluğunun belirlenmesi ve vatandaşlık hukuku gibi birçok hukuki konuda belirleyici unsur olarak karşımıza çıkmaktadır.

Suçun oluşumu, unsurları ve failleri

Türk Medeni Kanunu hükümlerine göre, çocuk ile ana arasında soy bağı doğum ile kurulur. Çocuk ile baba arasında ise soy bağının kurulması, ana ile evlilik, tanıma ve hakim kararı ile yani babalık davası ile kurulur. Soy bağının bir diğer kurulma şekli ise evlat edinmedir. (TMK 282)

Yasal olarak soy bağının kurulması aşamasında kasten ya da taksirle soy bağının gerçeğe aykırı olarak kurulması ya da gerçek soy bağının gizlenmesi durumunda çocuğun soy bağının değiştirilmesi suçu oluşacaktır.

TCK’nın 231. maddesinde çocuğun soy bağının bozulması suçu şu şekilde düzenlenmiştir.

1- Bir çocuğun soy bağını değiştiren veya gizleyen kişi, bir yıldan üç yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.

2- Özen yükümlülüğüne aykırı davranarak, sağlık kurumundaki bir çocuğun başka bir çocukla karışmasına neden olan kişi, bir yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.

Madde metninden ve gerekçesinden de anlaşılacağı üzere birinci fıkrada, suçun oluşması için failde, çocuğun soy bağını değiştirme veya gizleme kastının varlığı aranmaktadır. Bu durumda fail sadece anne ya da baba değil herkes olabilmektedir. Çocuğun soy bağını gizleme ve değiştirme suçu, değişik sebeplerle, büyükanne, dede, amca dayı ya da başka kişilerin adına çocuğun nüfusa kaydedilmesi şeklinde karşımıza çıkabileceği gibi, evlat edinme prosedürü uygulamadan, soy bağını bozarak ya da gizleyerek, evlat edinme yerine çocuğun nüfusa bir başkasının adına kaydettirilmesi gibi değişik şekillerde de çıkabilmektedir.

 Maddenin ikinci fıkrasında ise, bu fiillerin taksirle işlenmesi suç olarak tanımlanmıştır. Bu suçun, sağlık kurumu bünyesinde çalışan, görevliler tarafından gerekli dikkat ve özeni göstermemeleri şeklinde işlenebileceğini kanun koyucu göz önünde bulundurmuştur. Ancak sağlık görevlilerinin kasten bu suçu işlemeleri durumunda yine birinci fıkra kapsamında cezalandırılacaklardır.

Şikâyet süresi ve uzlaşma

Çocuğun soy bağını değiştirme suçu şikâyete tabi bir suç olmayıp, re’sen soruşturulacak suçlardandır. Bu nedenle savcılık tarafından şikâyet şartı aranmaksızın soruşturma yapılacaktır. Çocuğun soy bağını bozma suçu uzlaşmaya tabi suçlardan da değildir.

Görevli mahkeme

Çocuğun soy bağını bozma suçu açısından kovuşturma aşamasında görevli mahkeme asliye ceza mahkemesidir.