Bilindiği üzere sigortalı çalışmak, ülkemizde pek çok faydayı beraberinde getirir. Vatandaşlar için bir güvence olan Sosyal Güvenlik Sigortası, karşılaşılacak risklere karşı bir kalkan görevi görür. Örneğin, sigortalı olmak, iş kazalarına karşı, meslek hastalıklarına karşı ödenek vererek güvence sağladığı gibi emeklilik koşullarını sağlamaları halinde çalışanlara emekli aylığı gibi birçok yarar sağlar. Özellikle koronavirüs döneminde evden çalışmanın da etkisiyle işverenler, giderlerin azalması ve kar elde etme amacıyla işçileri sigortasız çalıştırma yoluna gitti. Bu durum karşısında sigortasız çalışan işçiler, sigortasız işçi çalıştıran işverenlere ne gibi cezalar uygulanacağı ve sigortasız işçi çalıştırmanın cezası nedir sorularını merak ediyor.
Bu zorlu pandemi süreci ile birlikte işverenler, masrafları azaltmak ve kâr elde etmek amacıyla sigortasız işçi çalıştırma yoluna gitti. Sigortasız bir şekilde işçi çalıştıran işverenler için ağır cezai yaptırımlar bulunuyor. Bir yıl boyunca sigortasız işçi çalıştıran işverenlerin brüt asgari ücretin 38 katına kadar ceza ödemesi gerekiyor.
1) Bilânço esasına göre defter tutmakla yükümlü olanlara sigortasız işçi çalıştırdığından dolayı (1yıl ve 1 çalışan için) 38 asgari ücret ceza verilir.
2) Diğer defterleri tutmakla yükümlü olanlara sigortasız işçi çalıştırdığından dolayı (1 yıl ve 1 çalışan) 32 asgari ücret ceza verilir.
3) Defter tutmakla yükümlü olmayanlara sigortasız işçi çalıştırdığından dolayı (1 yıl ve 1 çalışan için) 29 asgari ücret ceza verilir ve gecikme cezaları eklenir.
Sigortasız işçi çalıştıran işverenlere işe giriş bildirgesi vermediği gerekçesiyle 2 asgari ücret kadar ceza verilir. İşverenlerin, sigortasız çalışan işçiyi aylık prim hizmet belgesinde göstermediği her ay için 2 asgari ücret daha ceza verilir. İşçinin ücreti, ücret bordrosunda gösterilmediği için de yarım asgari ücret ceza verilir. İşverenlerin, defter kaydetmediği her ay için de yarım asgari ücret ceza kesilir. Ayrıca İşçiye ödenen maaşın, bankaya yatırılmayıp elden verildiği gerekçesiyle de ceza uygulanır.
İşçi, çalıştığı kurumda işveren tarafından sigortasız olarak çalıştırıldığını iddia edip, hizmet tespit davası açarak iddiasını ispatlaması durumunda, kıdem ve ihbar tazminatı almaya da hak kazanır. İşçinin ödenmeyen sigorta primleri de gecikmiş faizi ile birlikte işverenler tarafından ödenir.
Sigortasız çalışmanın olumsuz sonuçları
Sigortasız çalışan işçiler, Genel Sağlık Sigortası (GSS) primlerini kendileri ödemek zorunda kalırlar. Sigortalı olarak çalışan işçilerin iş kazası geçirmesi durumunda kendisine, ailesine bağlanacak maaş sigortasız çalıştıran işverenden tahsil edilir ancak, sigortasız çalışan işçilerin, çalıştıkları iş yerlerinde iş kazası sonucu yaralanmaları ya da ölmeleri halinde veya meslek hastalığına yakalanmaları durumlarında, geçici iş göremezlik ödeneği adı altında ödenen (rapor ücreti) veya sürekli iş göremezlik halinde ödenecek ücretten yararlanamazlar. İşçilerin, işten çıkarılmaları halinde işsizlik maaşı alamazlar. İşten ayrılmaları halinde ise kıdem ve ihbar tazminatı talep edemezler ve yıllık izin, haftalık izin, doğum izni gibi haklardan faydalanamazlar.
Sigortasız çalışan işçiler, işvereni ALO 170 Çalışma Hayatı İletişim Merkezi’ni arayarak ya da online yolla şikayet edebileceği gibi; Sosyal Güvenlik Kurumları’na gidilerek şikayet dilekçesiyle de başvuru yapılabilir.
Sigortasız çalışan işçiler hangi davayı açabilir?
İşçiler, iş mahkemelerinde hizmet tespit davası açarak, sigortasız olarak çalıştırıldığını ve çalıştığı süre boyunca sigortasının yapılmadığının tespitini isteyebilir. İşçinin, işten ayrıldığı senenin bitiminden itibaren başlamak üzere 5 yıllık sürede hizmet tespit davasını açması gerekir.
Hizmet tespit davası açarken, işçinin elinde, sigortasız çalıştırıldığı dönemlere ait maaş ödemesini ispat edecek belgelerin, işe giriş-çıkış saatlerini gösteren belgelerin ve en önemlisi işçinin, o işyerinde çalıştığına dair tanıklarının olması davayı kazanmak için önemli delillerdir.
