TRT 1 kanalında yayınlanmaya başlanan Uyanış Büyük Selçuklu dizisi yeni bölümü ile bu akşam ekranlara geldi. Dizide bir araya gelen tarihten gerçek kahramanlar izleyicilerin hep merakını celp etmiştir.  Ömer Hayyam deyince akıllara şair gelir. Uyanış Büyük Selçuklu dizisinde bir sahnede yan yana gelen isimlerin arasında Ömer hayyam da vardı. Bu sahne nedeniyle Ömer Hayyam kimdir sorusunun yanıtı merak ediliyor. İzleyiciler ayrıca, Ömer Hayyam nereli hangi tarihte yaşadı gibi soruların da yanıtını arıyor. Biz de bu vesileyle Ömer Hayyam hakkında detayları bir araya getirerek ünlü şairi bir kez daha anmak istedik. Peki, Ömer Hayyam nereli hangi tarihte yaşadı?

Ömer Hayyam kimdir? Ömer Hayyam nereli hangi tarihte yaşadı?

Gıyaseddin Eb’ul Feth Ömer İbni İbrahim el-Hayyam veya Ömer Hayyam, 18 Mayıs 1048 doğumludur. İranlı şâir, filozof, matematikçi ve astronomdur. Genelde akıllara Ömer Hayyam deyince şair gelse de o bir bilim insanıdır. Hayyam, Nişabur doğumludur. Yaşadığı dönemin ünlü veziri Nizamül-Mülk ve Hasan Sabbah ile aynı medresede zamanın ünlü alimi Muvaffakeddin Abdüllatif ibn el Lübad’dan eğitim görmüş ve hayatı boyunca her ikisi ile de ilişkisini kesmemiştir.

Bazı kaynaklar; Hasan Sabbah’ın Rey kentinden olduğu Nizamül-Mülk’ün de yaşça Ömer Hayyam ve Hasan Sabbah’tan büyük olduğunu ve böylece aynı medresede eğitim görmediklerini belirtmektedir. Yine de Ömer Hayyam, Hasan Sabbah ve Nizamül-Mülk’ün ilişki içinde olduklarını inkar etmemektedir.

Ömer Hayyam, birçok bilim insanınca Bâtınî ve Mu’tezile anlayışlarına dâhil görülür. Evreni anlamak için, içinde yetiştiği İslam kültüründeki hâkim anlayıştan ayrılmış, kendi içinde yaptığı akıl yürütmeleri eşine az rastlanır bir edebi başarı ile dörtlükler halinde dışa aktarmıştır.

Eserleri

Hayyam’ın eserlerinden 18 tanesinin adı bilinmektedir, çeşitli bilim dallarında birçok eser yazmıştır.

Ziyc-i Melikşahi. (Astronomi ve takvime dair, Melikşah’a ithaf edilmiştir) Kitabün fi’l Burhan ül Sıhhat-ı Turuk ül Hind. (Geometriye dair) Risaletün fi Berahin İl Cebr ve Mukabele. (Cebir ve denklemlere dair) Müşkilat’ül Hisab. (Aritmetiğe dair) İlm-i Külliyat (Genel prensiplere dair) Nevruzname (Takvim ve yılbaşı tespitine dair) Risaletün fil İhtiyal li Marifet. (Altın ve gümüşten yapılmış bir cisimde altın ve gümüş miktarının bilinmesine dair. Almanya Gotha kütüphanesinde bir nüshası mevcuttur.) Risaletün fi Şerhi ma Eşkele min Musaderat (Öklid’in bir probleminin çözülmesi metoduna dair, Hollanda Leiden kütüphanesinde bir nüshası vardır. F. Woepcke fransızcaya çevirmiştir.) Risaletün fi Vücud (Felsefede ontoloji bahsine dair. Britanya kütüphanesinde bir nüshası mevcuttur.) Muhtasarun fi’t Tabiiyat (Fizik ilimine dair.)

Risaletün fi’l Kevn vet Teklif (Felsefeye dair). Levazim’ül Emkine (Meskûn yerlerin iklimi ve hava değişikliklerine dair) Fil Cevab Selaseti Mesâil ve fi Keşfil Hicab (Üç meseleye cevap ve alemde zıtlığın zorunlu olduğuna dair) Mizan’ül Hikem (Pırlantalı eşyaların taşlarını çıkarmadan kıymetini bulmanın yöntemine dair) Abdurrahman’el Neseviye Cevab (Hak Teâlâ’nın alemleri yaratmasının ve insanları ibadetle yükümlü kılmasının hikmetine dair) Nizamülmülk (Arkadaşı olan vezirin biyografisi) Eş’arı bil Arabiyye (Arapça rubaileri) Fil Mutayat (İlim prensipleri)

En Bilinen Şiirleri

Ölüm

Yaşamanın sırlarını bileydin

Ölümün sırlarını da çözerdin;

Bugün aklın var, bir şey bildiğin yok:

Yarın, akılsız, neyi bileceksin?

Lale

Bülbül ötmeğe başlayınca bahçemizde;

Bir lale gibi açsın şarap elimizde;

Elde kadehle öldü diyecekler bir gün,

Ko desin cahil herifler, ne umrumuzda.

Cehennem

Dünya dediğin bir bakışımızdır bizim;

Ceyhun nehri kanlı göz yaşımızdır bizim;

Cehennem, boşuna dert çektiğimiz günler,

Cennetse gün ettiğimiz günlerdir bizim.

Editör: TE Bilisim