DEMET İLCE / RÖPORTAJ
Ülkemizde son dönemde uyuz vakalarında bir artış gözlenmekte. Peki; evlerimiz, sosyal ortamlarımız, çalıştığımız yerler ve alışveriş merkezlerinde sıklıkla iç içe yaşadığımız bu akar hakkında neler biliyoruz? Dermatoloji Uzmanı Prof. Dr. Burhan Engin, uyuz hastalığı ile ilgili merak edilen tüm detayları Diriliş Postası’ndan Demet İlce’ye anlattı.
Uyuz nedir?
“Uyuz hastalığı”, tıp literatüründe “Skabiyez” olarak adlandırılan bir deri enfeksiyonu türüdür. Skabiyez etkeninin adı Sarcoptes scabiei olarak bilinir. Derinin en üst katmanında kaşıntı, küçük kabarıklıklar ve kızarıklık gibi belirtilerle kendini gösterir.
Nasıl bulaşır?
Uyuz, temas yoluyla bulaşır. Bu temas, enfekte bir kişiyle doğrudan deri teması veya enfekte kişinin kullandığı kıyafet, çarşaf ve havlu gibi eşyaların paylaşılması yoluyla meydana gelebilir. Ortalama 15-20 dakika ten teması, bulaş için yeterlidir. Uyuz akarları, insan derisinin üst tabakasında tünel kazarak yaşar ve yumurtlarlar.
Uyuz olduğumuzu nasıl anlarız?
Uyuz enfeksiyonunun belirtileri kaşıntı, kızarıklık ve veziküller (sıvı dolu kabarcıklar) olarak tanımlanabilecek deri döküntüsüdür. Genellikle gece kaşıntısı ile ilişkilidir. Gece kaşıntısı, uyuz akarlarının deri altındaki tünelleri kazma ve yumurtlama aktivitelerini gece artırdıkları zaman ortaya çıkar. Bu durum gece kaşıntısını daha belirgin hale getirir ve enfekte kişinin uykusunu bozabilir. Deri döküntüsü ise çoğunlukla derinin belirli bölgelerinde yoğunlaşır, özellikle göbek çevresi, el parmak araları, el bilekleri, dirsekler, genital bölge, koltuk altı ve kasık gibi deri kıvrımlarında görülme eğilimi gösterir.
Uyuz enfeksiyonu önlenebilir mi?
Uyuz enfeksiyonunu önlemek için kişisel hijyen ve temizlik önemlidir. Enfekte kişilerle temas etmekten kaçınılmalı ve kişisel eşyalar paylaşılmamalıdır. Enfekte kişiye ait giysi ve çarşaflar en az 60 derece sıcaklıkta yıkanmalı, ardından ütülenmelidir. Yıkanamayacak kıyafet, yatak örtüsü vb. parçaların ise kapalı bir poşet içerisinde 1 hafta-10 gün süre ile bekletilmesi önerilir. Uyuz akarları, dış ortamda yaşamak için konakçıya ihtiyaç duyarlar ve deri üzerinde tünel kazarak beslenirler. Uyuz akarlarının dış ortamda yalnızca 2-3 gün yaşayabildiği ve genel olarak bir konakçıya ihtiyaç duyduğu bilinmektedir. Enfekte kişilerin tedavi edilmesi ve temas edilen eşyaların dezenfekte edilmesi, uyuz enfeksiyonunu kontrol altına almak ve yayılmasını önlemek için en önemli adımdır.
Uyuz olduğumuzu ne zaman anlarız?
Belirtiler çoğunlukla ilk temas sonrası 2 ila 6 hafta içinde ortaya çıkar. Ancak, bu süre kişinin bağışıklık sistemi, enfeksiyonun şiddeti ve enfekte edici akarların sayısı gibi faktörlerle ilişkili olarak değişiklik gösterebilir. Genellikle uyuz enfeksiyonu başladığında belirtiler hafif olacak ve zaman içinde şiddetlenecektir.
Uyuz olduğumuzu düşünüyorsak ne yapmalıyız?
Eğer uyuz enfeksiyonu şüphesi yaşıyorsanız veya uyuz belirtileri (yoğun kaşıntı, deri döküntüleri, kızarıklık) yaşıyorsanız, aşağıdaki adımları izleyebilirsiniz:
1. Bir Sağlık Kuruluşu’na Başvurun: Uyuz enfeksiyonu şüphesi varsa, bir dermatolog (cilt hastalıkları uzmanı) veya aile hekiminize başvurmalısınız.
2. Teması Sınırlayın: Uyuz bulaşıcı bir enfeksiyondur, bu nedenle diğer insanlarla teması sınırlamak önemlidir.
3. Enfekte Eşyaları Dezenfekte Edin: Kişisel eşyalarınızı (giysi, yatak örtüsü, havlu vb.) yüksek sıcaklıkta (yaklaşık 60 derece) yıkayın. Sonrasında ütüleme yapılabilir.
4. Uygun Tedaviyi Alın: Sağlık profesyoneli, uygun bir tedavi düzenleyecektir. Uyuz genellikle topikal kremler,kükürtlü losyonlar (örneğin permetrin veya ivermektin) veya hap(permetrin ve/veya ivermektin) kullanılarak tedavi edilir. Tedaviyi reçete edilen şekilde uygulamak önemlidir.
5.Temas Etmiş Kişilere Bildirin: Eğer uyuz teşhisi alırsanız, yakın temas ettiğiniz kişilere ve aile üyelerinize bilgi vermelisiniz. Onların da enfeksiyonu kontrol altına almaları ve gerektiğinde tedavi almaları gerekebilir.
Uyuz nasıl ve ne kadar sürede tedavi edilir?
Uyuz enfeksiyonu tedavisi, uygun bir ilaç tedavisi ile gerçekleştirilir ve tedavi süresi genellikle iki hafta sürer. Ancak semptomlar bir aya kadar devam edebilir. Tedavi edilmezse, uyuz enfeksiyonu sürebilir ve semptomlar devam edebilir. En yaygın olarak kullanılan ilaçlar şunlardır: Permetrin krem veya losyon, İvermektin oral ilaç, kükürt içeren karışımlar. Bununla beraber, kaşıntı şikayetini kontrol altına almak için bazı alerji ilaçları da tedaviye destek olarak eklenebilir.
Tedavi süresi ve tekrarlayan dozlar, kullanılan ilaca bağlı olarak değişiklik gösterir. Genellikle tedavi, bir hafta sonra tekrarlanır. Bu, derideki akarların yumurtalarını öldürmek ve yeni akarların çıkmasını engellemek amacıyla yapılır. Tedaviye erken başlamak ve doktorunuzun önerdiği şekilde tedaviyi tamamlamak, uyuz enfeksiyonunu başarıyla kontrol altına almanıza yardımcı olacaktır. Tedavi süreci ve dozları konusunda doktorunuzun önerilerini takip etmek çok önemlidir. Aksi halde uzun süre, yaşam kalitenizi ve uykunuzu etkileyecek şiddette kaşıntı ile yaşamak zorunda kalabilirsiniz.
