DEMET İLCE / MUHABİR
Bize sık sık "yaşın sadece bir sayıdan ibaret olduğu" söylenir. Sonuçta, “40 yeni 30'dur” ve “hayat 50'de başlar” denildiğini sık sık duymuşsunuzdur. Ancak yaşlanmanın bazı biyolojik göstergeleri olması gerekir, değil mi? Vücudumuzda zamanın geçtiğini gösteren bazı işaretler var mı? Yoksa gerçekten her şey zihinde mi?
İnsan vücudu sonsuza kadar aynı kalmaz. Hayatımız ilerledikçe bir zamanlar iyi çalışan sistemler yavaş yavaş bozulmaya başlar.
Telomerlerden bahsetmeden yaşlanmadan bahsedemezsiniz. Bir hücre her bölündüğünde, telomerler kısalır, ta ki hücrenin ölmesi için bir sinyal oluşturacak kadar. Bu, hücrelerin mutasyon oluşturacak kadar uzun süre ortalıkta dolaşmasını önlemeye yardımcı olur.
Daha kısa telomerler ile daha kısa yaşam beklentisi arasındaki bağlantı ilk olarak yirmi yıl önce yayınlanan bir araştırmada görüldü. 60 yaş ve üzeri insanlardan oluşan rastgele bir örneklemde, telomerleri daha kısa olanların bulaşıcı bir durumdan veya kalp hastalığından ölme olasılığının daha yüksek olduğu bulundu.
O zamandan bu yana telomer uzunluğu, yaşlanmanın biyolojik belirteci olarak kabul edilmeye başlandı; bu, kişinin yaşa bağlı sağlık durumunu kabaca tahmin etmek için ölçebileceğimiz bir göstergedir. Ancak herkes bu konuda hemfikir değil.
2021'de yapılan bir inceleme, çelişkili bakış açılarını özetledi. Çalışmalar, telomer uzunluğunun, kişinin gerçek yaşını yıl olarak almaktan daha iyi bir tahmin aracı olmadığını bildirmiştir. İncelemenin yazarları, yaşlanmanın karmaşık doğasının, tek bir biyobelirtecin tüm faktörleri tam olarak yakalamasının mümkün olmadığı anlamına geldiği, ancak telomer uzunluğunun diğer göstergelerle birlikte değerlendirildiğinde yararlı olmaya devam edebileceği sonucuna vardı.
Erkeklerin ve kadınların da kendilerine özgü yaş göstergeleri vardır: Örneğin Y kromozomunun bazı hücrelerden kademeli olarak kaybı ve menopoz. Y kromozomu kaybı, diğer koşulların yanı sıra belirli kanser türleriyle ilişkilendirilmiştir.
Yaşlanma aynı zamanda vücudun çoğu organ ve dokusunda genel aşınma ve yıpranma olarak da kendini gösterir. Bir sistemin diğerinden daha fazla etkilenip etkilenmediği kişiye bağlı olacaktır; ancak bu, neden kanser, demans ve osteoartrit gibi pek çok hastalığın yaşlı insanlarda çok daha yaygın olduğunu ve neden görme ve işitme gibi şeylerin zaman içinde giderek azalabildiğini açıklıyor.
Mart 2023'teki bir konferansta, King's College London'dan Dr. Julian Mutz, akıl hastalığı geçmişi olan kişilerin bir bakıma olması gerekenden daha yaşlı olduğunu öne süren bir çalışmanın bulgularını tartıştı.
Mutz, yaptığı açıklamada , "Ortalama olarak, ömür boyu akıl hastalığı geçmişi olanların, gerçek yaşlarından daha yaşlı olduklarını ima eden bir metabolit profiline sahip olduklarını bulduk. Örneğin bipolar bozukluğu olan kişilerde kronolojik yaşlarından yaklaşık 2 yaş daha büyük olduklarını gösteren kan işaretleri vardı." dedi.
Pek çok insan, kendilerini "yeterince yaşlı" hissetmeden çok önce saçları grileşmeye başlar.
Yakın zamanda yapılan başka bir araştırma, daha önce yüksek düzeyde hava kirliliğine maruz kalan, hastaneye yatırılan COVID-19 hastalarının hastalıktan daha kötü sonuçlara sahip olduğunu ve hastanede kalış süresi üzerinde kronolojik yaşlarına 10 yıl eklenmesiyle eşdeğer bir etki yarattığını buldu.
COVID-19'un etkisini ve böylesine çalkantılı bir dönemde yaşamanın getirdiği stresi inceleyen daha ileri araştırmalar, gençlerin beyinlerinin olması gerekenden daha hızlı olgunlaştığını ortaya çıkardı; bu genellikle yalnızca kronik travma veya ihmal yaşayan çocuklarda görülen bir durumdur.
Nadir bir genetik bozukluk olan progeria gibi erken yaşlanmaya neden olan durumlar da var.
Eski dostlarımız telomerler, vücuttaki diğer sistemler gibi yanlış gidebilir ve osteoporoz gibi genellikle yaşlanmayla bağlantılı semptomları olan hastalıklara yol açabilir.
Ve biraz daha anlamsız bir örnek vermek gerekirse, pek çok kişinin kendilerini "yeterince yaşlı" hissetmeden çok önce saçları beyazlamaya başlar.
Ancak yaşlanmayı geciktirmenin sırrını bulduğunu iddia eden çalışmalar da eksik değil. Son zamanlardaki bir örnek, amino asit taurinin hayvan modellerinde yaşam süresini uzattığını buldu. 2023'te yapılan bir başka araştırma, araştırmacıların, yaşlanma sırasında hücrelerde biriken yağ yan ürünlerinin metabolizmasını manipüle ederek solucanların ömrünü yüzde 50 uzatabileceklerini gösterdi. Çalışma yazarı Dr. Eyleen Jorgelina O'Rourke, aynı etkinin insanlarda da elde edilebilmesi durumunda, bunun "hepimiz için bağımsız sağlıklı yaşam yıllarının sayısını" artırmanın bir yolu olabileceğini söyledi.
