Yapay zekâ (YZ) sistemleri yalnızca enerji değil, su da tüketiyor. OpenAI’nin GPT-3 versiyonu için yapılan bir araştırmaya göre, kullanıcıların kısa bir sohbeti ya da 100 kelimelik bir e-posta taslağı, ortalama 500 mililitre suya – yani küçük bir su şişesine – mal oluyor.
Bu tüketim, hem veri merkezlerindeki soğutma sistemlerinde kullanılan suyu hem de elektrik üretiminde harcanan suyu kapsıyor. Ancak uzmanlar, YZ’nin su ayak izinin bulunduğu bölgeye, iklime ve kullanılan enerji kaynağına göre önemli ölçüde değiştiğini vurguluyor.
İKİ GİZLİ SU AKIŞI
YZ sistemlerinin su tüketiminin iki kaynağı var:
- Veri merkezi soğutması: Sunucuların aşırı ısısını düşürmek için genellikle buharlaşmalı soğutma sistemleri kullanılıyor. Bu yöntem, yerel su kaynaklarından çekilen suyun buharlaşarak kaybolmasına yol açıyor.
- Enerji üretimi: YZ’yi çalıştıran elektriğin üretiminde de büyük miktarda su kullanılıyor. Termik ve nükleer santraller buhar döngüsü ve soğutma için yoğun suya ihtiyaç duyarken, hidroelektrik santrallerde barajlardaki buharlaşma tüketimi artırıyor.
KONUM VE MEVSİM FARKI
Bir veri merkezi İrlanda gibi serin ve nemli bir bölgede bulunduğunda, aylarca düşük su tüketimiyle çalışabiliyor. Ancak Arizona’da yaz ortasında, soğutma için çok daha fazla su gerekiyor. Massachusetts Üniversitesi’nin araştırmasına göre, veri merkezleri kışın yaz aylarına göre yarı yarıya daha az su tüketiyor.
ÇÖZÜMLER YOLDA
Yeni teknolojiler umut vadediyor:
- Daldırmalı soğutma: Sunucular, elektrik iletmeyen sıvıların içine yerleştirilerek neredeyse hiç su kullanılmadan soğutulabiliyor.
- Microsoft’un sıfır su tüketimli sistemi: Özel bir sıvı, kapalı devre borularla çiplerin üzerinden dolaştırılarak ısıyı taşıyor. Bu sayede yerel su kaynaklarından çekim yapılmıyor.
YZ’NİN SU AYAK İZİNİ HESAPLAMAK
Uzmanlara göre bir gpt-5 yanıtı (150-200 kelime) ortalama 19,3 watt-saat enerji harcıyor. Bu, ortalama koşullarda 25-39 mililitre su tüketimine denk geliyor. Aynı uzunluktaki bir gpt-4o yanıtı ise yalnızca 2,3-3,5 mililitre su kullanıyor. Google’ın gemini modeli için raporlanan değer ise 0,26 mililitre – yalnızca beş damla su kadar.
Günde yaklaşık 2,5 milyar yz sorgusu işlendiği düşünülürse, toplam su tüketimi hızla milyonlarca litreye ulaşıyor. Ancak karşılaştırma yapıldığında, abd’de bahçe sulamasında günlük 34 milyar litre su harcandığı biliniyor.
DAHA FAZLA ŞEFFAFLIK ÇAĞRISI
Uzmanlara göre YZ’nin su tüketimini azaltmak için:
- Verilerin şeffaf şekilde paylaşılması,
- Soğutma teknolojilerinin geliştirilmesi,
- Veri merkezlerinin serin ve nemli bölgelere taşınması,
- Yenilenebilir ve su dostu enerji kaynaklarının kullanılması gerekiyor.
Yapay zekâ küresel inovasyonun motoru olabilir, ancak sürdürülebilirlik için su ayak izinin kontrol altına alınması şart.