Protein barlarından enerji içeceklerine kadar birçok üründe yer alan ve “doğal” şeker alternatifi olarak pazarlanan erytritol, yeni bulgulara göre aslında vücutta tehlikeli bir etki yaratıyor olabilir. Colorado Üniversitesi'nde yapılan araştırma, bu yaygın tatlandırıcının beyin kan-bariyerini zayıflattığını, hücre hasarına yol açarak felç ve kalp hastalıkları riskini artırabileceğini gösterdi.
Araştırmacılar, gazlı içeceklerde bulunan seviyelere yakın miktarda erytritolü, laboratuvarda insan kan-beyin bariyeri hücrelerine uyguladı. Sonuçlar endişe vericiydi: hücrelerde oksidatif stres oluştu, serbest radikaller çoğaldı ve hücrelerin doğal savunma sistemleri çöktü. Bazı hücreler tamamen öldü.
KAN DAMARLARINDA KAN AKIŞI BOZULUYOR
Erytritol, yalnızca hücre hasarıyla sınırlı kalmıyor; kan damarlarının daralıp genişleme kabiliyetini de bozuyor. Normalde damarlar, vücut ihtiyaç duyduğunda genişler ve böylece beyne yeterli oksijen ile besin ulaşır. Ancak araştırmada erytritolün bu mekanizmayı bozan etkiler gösterdiği ve beyne giden kan akışını azalttığı gözlemlendi.
Tatlandırıcı, damarları genişleten nitrik oksit üretimini azaltırken, daraltıcı etkisi olan endotelin-1 seviyesini artırdı. Bu durum, beyindeki damarların gereğinden fazla dar kalmasına ve iskemik inme (pıhtı kaynaklı felç) riskinin artmasına yol açabilir.
PIHTIYA KARŞI DOĞAL KORUMAYI ENGELLİYOR
Araştırmanın en çarpıcı sonuçlarından biri ise erytritolün, kan pıhtılarına karşı doğal savunma mekanizmasını da etkisiz hale getirmesi oldu. Normalde oluşan pıhtıları çözen “tissue plasminogen activator” adlı maddenin salınımı engellendi. Bu da, pıhtıların kolayca damarları tıkamasına ve felce yol açmasına neden olabilir.
İNSAN ÇALIŞMALARI DA RİSKİ DOĞRULUYOR
Bu laboratuvar bulguları, daha önce yapılmış geniş katılımlı gözlemsel çalışmaları da destekliyor. Binlerce kişiyle yapılan araştırmalarda, kanında en yüksek düzeyde erytritol bulunan bireylerin, kalp krizi veya felç geçirme riskinin iki kat daha fazla olduğu belirlendi.
Ancak bilim insanları, çalışmaların henüz laboratuvar ortamında ve hücre kültürlerinde yapıldığını, bu nedenle daha ileri teknolojiyle – örneğin "damar-çip" sistemleriyle – testlerin tekrarlanması gerektiğini belirtiyor.
“DOĞAL” OLMASI ZARARSIZ OLDUĞU ANLAMINA GELMİYOR
Erytritol, teknik olarak bir “şeker alkolü” ve vücutta doğal olarak da küçük miktarlarda üretiliyor. Bu sayede Dünya Sağlık Örgütü’nün yapay tatlandırıcılara yönelik uyarılarının dışında tutulmuştu. Ayrıca şekerin %80’i kadar tatlı olması, gıdalarda kolay kullanılmasını sağladı.
Ancak bu “doğallık” algısı, halk sağlığı açısından riskli bir güven duygusu yaratmış olabilir. Yeni araştırmalar, bu tür maddelerin uzun vadede beyin koruma sistemini zayıflatabileceğini gösteriyor.