Yapay zeka (YZ), çağımızın belirleyici teknolojisi olarak görülüyor. Ancak geleceğimizi nasıl şekillendireceği hâlâ tartışmalı. Teknolojiye iyimser yaklaşanlara göre YZ, insanlığa bolluk ve refah getirecek. Fakat bu bolluk nasıl kullanılacak?
Avustralya’nın gıda ekonomisi bu sorunun küçük bir örneğini sunuyor. Hükümete göre, ülkede her yıl kişi başına ortalama 312 kilo yiyecek çöpe gidiyor. Buna rağmen her sekiz Avustralyalıdan biri yoksulluk nedeniyle yeterince gıda bulamıyor.
Bu tablo, yapay zekânın vaat ettiği bolluğun adil şekilde paylaştırılıp paylaştırılamayacağına dair soru işaretlerini büyütüyor.
YAPAY ZEKÂ EKONOMİ MODELİNİ SARSABİLİR
Klasik iktisada göre ekonomi, sınırlı kaynaklarla sınırsız ihtiyaçları karşılama çabasıdır. Oysa YZ, kıtlık üzerine kurulu bu mantığı zorlayabilir. Çünkü teknoloji, pek çok alanda sorunları çözüp bolluk yaratabilir. Ancak bu, iş gücü piyasasında kitlesel işsizliği de tetikleyebilir.
İnsanlar çalışmazsa nasıl gelir elde edecek? Piyasalar nasıl işleyecek? Bu sorular, YZ devriminin ekonomik boyutunu tartışmaya açıyor.
UNIVERSAL BASIC INCOME: ÇÖZÜM MÜ?
Pandemi döneminde artırılan sosyal yardımlar, yoksulluğu ve gıda güvensizliğini büyük ölçüde azaltmıştı. Bu deneyim, “evrensel temel gelir” fikrini yeniden gündeme taşıdı.
Araştırmacılara göre, herkesin temel ihtiyaçlarını karşılayacak sabit bir gelir alması, YZ’nin getirdiği dönüşümlere karşı bir güvence olabilir. Ancak bazı uzmanlar, bunun bir “yardım” değil, teknolojinin ürettiği ortak zenginlikten doğan bir hak olması gerektiğini savunuyor.
TEMEL HİZMETLER Mİ, TEMEL GELİR Mİ?
İngiliz yazar Aaron Bastani ise çözümü “evrensel temel hizmetler”de görüyor. Ona göre sağlık, ulaşım, eğitim, enerji gibi ihtiyaçlar parasız sunulmalı. Böylece YZ’nin faydaları doğrudan toplumun kolektif ihtiyaçlarına yönlendirilmiş olur.
ÜTOPYA GARANTİ DEĞİL
Teknolojik gelişmeler tek başına bir “ütopya” getirmeyecek. Geleceğin nasıl şekilleneceğini, siyasi kararlar ve toplumların paylaşım tercihleri belirleyecek.
Bugün bile dünyada herkese yetecek kadar gıda üretiliyor. Yoksulluğu ve açlığı bitirmek için yapay zekâyı beklememize gerek yok.