Gökhan Yılmaz / İstanbul
Azerbaycan’ın 44 günlük savaşın ardından Karabağ’ı Ermenistan işgalinden kurtarması İran’ın bölgedeki hesaplarını bozdu. Azerbaycan ve Ermenistan arasında yapılan anlaşma ile özellikle Zengezur Koridoru üzerindeki hakimiyetini kaybedeceğini düşünen İran, uluslararası hukuka aykırı olarak Karabağ’daki Ermenistan güçlerine yardım etmeyi sürdürdü. TIR’larla bölgedeki Ermenistan güçlerine lojistik malzeme gönderen İran’ın Karabağ’ı Ermenistan toprağı olarak görmesi ve göstermesi Azerbaycan’da sert tepkiyle karşılandı.
ERMENİLERE DESTEK TEPKİ ÇEKTİ
Azerbaycan polisinin düzenlediği operasyonlarda Karabağ’daki Ermenistan güçlerine lojistik malzeme taşıyan TIR şoförleri gözaltına alınmış, şoförlerin üzeriden çıkan ve İran resmi makamları tarafından verilen resmi belgelerde “Hankendi Ermenistan” yazması dikkat çekmişti. Yaşanan gelişmelerin ardından Azerbaycan- Türkiye ve Pakistan 12 Eylül’de Bakü’de askeri tatbikat düzenlemişti. ‘Üç Kardeş 2021’ adı verilen tatbikat 20 Eylül’de sona ermişti. Bakü’de düzenlenen tatbikat devam ederken İran’da Azerbaycan sınırında tatbikat kararı almıştı.
PEŞ PEŞE TATBİKATLAR YAPILDI
İran’ın aldığı tatbikat kararı Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev’in tepkisini çekmişti. Aliyev, İran’ın daha önce Azerbaycan sınırında tatbikat düzenlemediğini, alınan tatbikat kararının zamanlamasının dikkat çekici olduğunu söyledi. İran’ın 25 bin kişinin yaşadığı bölgeye sevkiyat yapmasına anlam veremediğini belirten Aliyev, “Bu ticaret, dost ve kardeş olarak gördüğün ülkeye açıkça saygısızlık edecek kadar mı önemli?” diye konuştu.
ALİYEV İRAN’I HEDEF ALDI
Aliyev’in doğrudan İran’ı hedef alan açıklamalarına İran kanadından her geçen gün daha sert tonda cevap gelmesi gözlerden kaçmadı. İran Dışişleri Sözcüsü Said Hatipzade, Azerbaycan-İsrail arasındaki ilişkiye dikkat çekti. Hatipzade’nin “İran elbette sınırları yakınında Siyonist rejimin varlığına müsamaha göstermeyecek” sözleri İran’ın Azerbaycan’ı İsrail’in güdümünde olduğunu öne sürdü.
İran Dışişleri Bakanı Hüseyin Emir Abdullahiyan da benzer bir açıklamada bulunarak Azerbaycan’a İsrail üzerinden tepki gösterdi. Abdullahiyan, “Siyonist rejimin sınırlarımızın yanındaki varlığına ve bu rejimin ulusal güvenliğimize karşı faaliyet yürütmesine tahammül etmeyeceğiz. Bununla ilgili gereken her türlü adımı atacağız” ifadelerini kullandı. İran Kara Kuvvetleri Komutanı Kioumars Haydari ise Azerbaycan’ın Karabağ Savaşı’nda kullanmak üzere DEAŞ’lı teröristleri bölgeye getirdiğini öne sürdü.
AZERBAYCAN İDDİALAR ASILSIZ
İran Dışişleri tarafından dile getirilen ve ülkenin teolojik lideri Hamaney’in de tekrar ettiği, İsrail iddialarına Azerbaycan Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Leyla Abdullayeva, cevap verdi. İddiaların hiçbir dayanağı olmadığını vurgulayan Abfullayeva, Azerbaycan topraklarında devletimize veya komşu ülkelere tehdit oluşturabilecek terör unsurları da dahil olmak üzere herhangi bir gücün varlığı tartışılamaz bile. Şu ana kadar Azerbaycan’a bu hususta herhangi bir delil sunulmamıştır.” ifadelerini kullandı.
MEDYA HADDİNİ AŞTI
Karşılıklı suçlamalar sürerken İran Devlet Televizyonu’nun yayınları da Azerbaycan’ı hedef almaya başladı. Canlı yayında, Türkiye ve Azerbaycan’ın Türk kimliğine vurgu yapıldı. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev’in özellikle Karabağ Savaşı’nın ardından Türk kimliği üzerinden yakınlaştığını belirten uzmanlar, Aliyev’in Azerbaycanlılıktan, Türkçülük ve Osmanlıcılığa sürüklendiğini öne sürdü. İran’ın “Bugün Vatan” gazetesi ise provokatif bir manşetle çıktı. “Girmeye hazırız” başlığı verilen gazete manşetinde “Bakü-Ankara sınırları değiştirirse İran Ordusu oraya girer” ifadelerinin yer alması dikkat çekti.
İRAN’IN DERDİ NE?
Azerbaycan’ın İsrail’le olan ilişkisi yeni bir konu değil. Bugüne kadar bu ilişkiyi çok problem etmeyen İran’ın Azerbaycan sınırında düzenlediği tatbikata, Hz. Ali’nin Yahudilerle savaşına gönderme yaparak “Hayber fatihleri” ismini vermesi dikkat çekici. İran’ın Türkiye ve Azerbaycan’ı hedef alan açıklamaları, yeni konjonktürü henüz hazmedemediğini gösteriyor. İran’ın İsrail üzerinden Azerbaycan’ı vurma çabasının ise alt yapısı yok. Zira İsrail’in Azerbaycan’da büyükelçiliği yok. Fakat İran’ın lojistik destek sağladığı Ermenistan’da var. İran’ın İsrail üzerinden Azerbaycan’ı sıkıştırması birçok kesim için samimi bulunmuyor. İran’ın “Müttefik” kabul ettiği Rusya’nın İsrail’e olan desteği düşünüldüğünde Azerbaycan-İsrail ilişkisi neredeyse yok kabul ediliyor.
KARABAĞ SORUNU BİTERSE…
Uzmanlara göre, İran, yeni tehditler türeterek iç kamuoyunu konsolide etmeye çalışıyor. İran’ın saldırgan üslubunun temelinde, her geçen gün etkisini kaybeden Molla Diktası’nın da “tehdit” algısı üzerinden rejimi ikame çabaları yer alıyor. Nitekim taze Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi’nin bir şekilde kendini ispatlaması gerekiyor. Zira Karabağ sorununu halletmiş bir Azerbaycan, Türkiye’nin de etkisiyle “Türk kimliği” üzerinden nüfusunun çoğunluğu Türk olan Güney Azerbaycan’ı tehdit ediyor. İran’ın “Sınır değişikliğini kabul etmeyeceğiz” şeklindeki söyleminin temelinde de bu konunun yattığı belirtiliyor.
