Anıl Budak - Muhabir
Tahmin edebileceğiniz gibi göl tsunamisi, gölde meydana gelen bir olaydır. Büyük hacimli suyun ani yer değiştirmesi dalgaların oluşmasına neden olduğunda meydana gelirler.
Bu fenomen, Alaska ve Britanya Kolumbiyası gibi yerlerde ve dağ buzullarının bulunduğu diğer bölgelerde giderek daha yaygın hale geliyor.
GÖL TSUNAMİLERİNE NE SEBEP OLUR?
Göl tsunamileri çeşitli şekillerde üretilebilir. Genellikle deniz tabanının altında veya yakınında meydana gelen bir depremin neden olduğu okyanus tsunamileri gibi, göl tsunamileri de sismik aktiviteden kaynaklanabilir. Göller bir fay hattının üzerinde veya yakınında yer aldığında, depremler göl yatağını bozabilir ve büyük miktarda suyu tsunami olarak yerinden edebilir.
Ayrıca nispeten küçük su kütlelerine büyük miktarlarda enkaz gönderebilen ve su seviyesinin potansiyel olarak bir tsunami gibi dramatik bir şekilde yükselmesine neden olabilen heyelanlar, çığlar veya buzul buzağıları da bunlara neden olabilir.
Delta çöküşünün göl tsunamilerine de neden olduğu biliniyor. Bu, gölün başındaki (nehir deltasıyla buluştuğu yer) kum ve çakılın çöktüğü zamandır.
Göl tsunamileri ayrıca atmosferik değişiklikler (bunlara meteotsunamiler olarak bilinir) ve volkanik süreçler tarafından da tetiklenebilir.
GÖL TSUNAMİLERİ NE KADAR TEHLİKELİ?
Her ne kadar göl tsunamilerinin çoğu şu anda uzak yerlerde meydana gelse ve bu nedenle insanlar, mülkler ve altyapı için çok az tehdit oluştursa da, gidişat tersine dönüyor gibi görünüyor. Ground Truth Alaska'dan jeolog Bretwood Higman'a göre, büyük ölçüde iklim değişikliği sayesinde nüfuslu bölgelerde göl tsunamileri daha sık hale gelebilir. Higman konuyu geçtiğimiz günlerde Amerika Sismoloji Derneği'nin (SSA) 2024 Yıllık Toplantısında tartıştı.
Higman yaptığı açıklamada, sıcaklıklar yükseldikçe ve buzullar ile permafrost eridikçe heyelanların giderek daha yaygın hale geleceğini ve gölde tsunami olasılığının daha da artacağını söyledi.
Alaska'da jeolog, Portage Gölü'nde göl tsunamisi riskinin yüksek olduğunu tahmin ediyor - Higman, "bu, listemin hemen hemen başında yer alıyor" dedi.
Nerede meydana gelirse gelsin, göl tsunamileri felaket olabilir.
Kasım 2020'de büyük bir heyelan Britanya Kolumbiyası'nda 100 metre (328 fit) yüksekliğinde bir göl tsunamisini tetikledi. Yaklaşık 18 milyon metreküp (636 milyon fit küp) kaya bir buzul gölüne düştü ve Elliot Creek'e ve çevredeki bölgeye büyük bir su akıntısı göndererek manzarayı harap etti.
Jeomorfolog Marten Geertsema 2022'de CBC'ye verdiği demeçte, "Kanada'daki tüm otomobillerin kütlesine eşit kütleye sahip, büyük bir göle doğru saatte yaklaşık 140 kilometre [87 mil] hızla ilerleyen bir heyelan hayal edin."
Bu örnekte ana kayıplar ormanlar ve somon üreme alanlarıydı, ancak yerleşim alanlarındaki böyle bir olay, mülkleri ve altyapıyı yok etme potansiyeline sahip olabilir ve insanların varlığında ölümcül olabilir. Örneğin 1938'de Michigan Gölü'nde meydana gelen bir tsunami, bildirildiğine göre birdenbire ortaya çıkan 3 metre (10 fit) yüksekliğe ulaşan dalgalar nedeniyle beş kişiyi öldürdü ve 27 kişiyi tehlikeye attı.
Higman, "Bu diğer olaylardan önce de aynı türden jeolojik istikrarsızlıklar gördüğümüz yerler var, ancak buna maruz kalan çok sayıda insan var" dedi ve göl tsunamilerinin "yeni ortaya çıkan, iklimle bağlantılı bir tehlike" olduğunu ekledi.
İşte burada, tsunamiler açık okyanusla sınırlı değil. Aslında, 1958'de Alaska'yı 524 metreye (1.720 fit) varan dalgalarla vuran kayıttaki en yüksek dalga, bir fiyortta meydana geldi.
Tüm "açıklayıcı" makalelerin doğruluğu, yayınlanma sırasında doğruluk denetleyicileri tarafından onaylanır. Bilgileri güncel tutmak için metinler, resimler ve bağlantılar daha sonraki bir tarihte düzenlenebilir, kaldırılabilir veya bunlara ekleme yapılabilir.
