Alican Tiryaki / ÖZEL
İSRAİL Başbakanı Binyamin Netanyahu, tüm bu savaş suçlarından yargılanabilir mi? Bosna’da yapılan soykırım ile Filistin’de yapılanlar karşılaştırıldığında ne söylenebilir? Bu soruların cevabını İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Ceza ve Ceza Muhakemesi Hukuku Öğretim Üyesi Doç. Dr. Muhammed Demirel, Diriliş Postası’na verdi.
SORUŞTURMA VE YARGILAMA
Savaş suçları nedir, nasıl soruşturulur?
Bu suçlar uluslararası suçlardır ve Uluslararası Ceza Mahkemesi (UCM)’nin kurulmasını sağlayan Roma Statüsü’nde düzenlenmiştir. UCM, bu statüdeki soykırım, insanlığa karşı suçlar, savaş suçu ve saldırı suçu kapsamında yargılama yapmaya yetkilidir. Ancak bunun için ya bu suçları işleyen kişinin vatandaşı olduğu ülke söz konusu statüye taraf olmalı ya bu suçların işlendiği ülke statüye taraf olmalı yahut da üçüncü bir ihtimal olarak statüye taraf olmayan bir devlet, mahkemeye sunacağı beyan ile sadece suç konusu olaylarla ilgili olarak mahkemenin yetkisini kabul ettiğini belirtmelidir. Eğer bu üç durumdan birisi varsa ve statüde tanımlanan suçlardan en az birini oluşturan fiiller işlenmişse UCM nezdinde savcılık tarafından ön inceleme yapılır. Makul temeller oluşmuşsa bu defa soruşturma yapılır ve nihayet yargılamaya geçilebilir.
UCM’NİN YETKİSİ VAR
İsrail tarafından işlenen fiiller bakımından UCM yetkili olabilir mi?
Evet, zira İsrail, Roma Statüsü’ne taraf olmasa da Filistin hem 2014 yılında statüye taraf olmuş hem de Roma Statüsü’nün 12/3 maddesine göre UCM’ye bildirim yapmış ve “13 Haziran 2014’ten itibaren Doğu Kudüs dâhil olmak üzere işgal edilmiş Filistin topraklarında işlenen suçlara ilişkin Mahkeme’nin yargı yetkisini kabul ettiğini” belirtmiştir.
Böylelikle Nisan 2015’ten itibaren Filistin’de işlenen uluslararası suçlar açısından UCM yetkili olmuştur. Buna göre Filistin topraklarında, özellikle Gazze’de İsrail askerleri tarafından işlenen suçlar bağlamında UCM’nin yargı yetkisi bulunmaktadır.
HAPİS CEZASINA MAHKÛM EDİLEBİLİR
Binyamin Netanyahu UCM’de yargılanabilir mi?
Hakkında herhangi bir işlem yapılabilir mi? Roma Statüsü’ne göre yönetici konumundaki kişi, kendi fiili yönetimi ve denetimi altındaki silahlı kuvvetlerin, mahkemenin yargı yetkisine giren suçları işlemesi hâlinde; bu tür suçların işlenmekte veya işlenmek üzere oldukları konusunda hâl ve şartlara göre, bilgisi olması gerektiği veya bilgisi olduğu durumlarda işlenen tüm suçlardan sorumlu tutulabilir.
Netanyahu, abluka altındaki Gazze Şeridi sakinlerine “bölgeyi terk etmeleri” yönünde bir çağrıda bulunması ve Hamas’ın bulunduğu tüm bölgeleri enkaza çevireceklerini belirterek Gazze’deki okul, hastane, cami, kilise ve hatta mülteci kampları dâhil olmak üzere birçok yerin havadan bombalanmasına yol açması bağlamında, şüphesiz ki üst düzey yönetici olarak işlenen tüm suçlardan dolayı yargılanabilir ve hapis cezasına mahkûm edilebilir. UCM tarafından Netanyahu hakkında en kısa zamanda yakalama kararı çıkartılmalıdır.
SAVAŞ SUÇLARI BELGELENDİ
İsrail askerlerinin hangi fiilleri, hangi uluslararası suçları oluşturmaktadır?
UCM Eski Savcısı Ocampo, Gazze’nin tamamen abluka altına alınmasıyla birlikte insanlığa karşı suç ve soykırım suçlarının işlendiğinin düşünülebileceği, UCM tarafından soruşturma yapılabileceği yönünde bir açıklamada bulunmuştur. Buna göre Gazze’nin tamamen abluka altına alınmasının dahi bu suçların işlendiğine delil teşkil etmeye yeterli olduğu ifade edilebilir. Bugüne kadar okul, cami, kilise ve hastanenin yanı sıra mülteci kampları da bombalandı. Buralardaki sivil insanlar hayatlarını kaybetti. Nitekim Refah Sınır Kapısı’na giden UCM Savcısı Karim Khan, yakın zamanda yaptığı açıklamada, Gazze’de sivillerin zarar gördüğünü ve bazı suçların işlendiğine dair deliller bulunduğunu vurguladı. Yine İnsan Hakları İzleme Örgütü (HRW), İsrail ordusunun Gazze’ye açtığı topçu ateşinde beyaz fosfor atıldığını videolar ve görgü şahitleri ile doğruladıklarını belirtti.
Kuşkusuz ki tüm bu hususlar UCM savcısı tarafından detaylı şekilde soruşturulacaktır. En azından uluslararası toplumun ümidinin bu yönde olduğu ifade edilebilir. Bununla birlikte gerek uluslararası kuruluşlar tarafından yapılan açıklamalar gerekse medyada yer alan haberler çerçevesinde, özellikle Gazze’de İsrail askerleri tarafından soykırım, insanlığa karşı suçlar ve savaş suçlarının işlendiği sonucuna ulaşılabileceğine dair ciddi emarelerin bulunduğunu söyleyebiliriz.
BOSNA'NIN ÖTESİNE ÇOKTAN GEÇTİ
Bosna’da yapılan soykırım ile Filistin’de yapılanlar karşılaştırıldığında ne söyleyebiliriz? Sırp askerleri, Srebrenitsa'ya girerek 8 bin 372 Boşnak sivili katletmişti. Savaş sırasında birçok şehirde soykırım yapılmış, insanlar göç etmeye zorlanmış yahut öldürülmüştü. Filistin’de de durumun farklı olmadığını belirtebiliriz. Nitekim Sağlık Bakanlığı verilerine göre 7 Ekim tarihinden bugüne kadar 3 bin 648 çocuk, 2 bin 290 kadın öldürülmüş, 132 sağlık personeli hayatını kaybetmiş, 25 ambulans kullanılmaz hâle gelmiş. Yine Şifa Hastanesinde 5 bin 506 hamile kadının ölüm riskiyle karşı karşıya olduğu açıklaması yapılmış. Tüm bu bilgiler dikkate alındığında, Filistin’de çoktan Bosna’daki soykırımın ötesine geçildiği ifade edilebilir. Zira Filistin’deki insanlığa karşı suçlar sadece 7 Ekim sonrası işlenenlerden ibaret değil. Bu noktada UCM, soruşturmasını hızlandırmalı ve bir an önce İsrail üst düzey yetkilileri hakkında gerekli kararları vermelidir.
