DEMET İLCE / MUHABİR
Bilim insanları, geyikleri 'zombiye' dönüştüren hastalığın, yüzlerce hayvana ölümcül hastalık bulaşmasının ardından yakında insanlara da sıçrayabileceğinden korkuyor.
Kronik zayıflama hastalığı (CWD) beyne ve sinir sistemine saldırarak hayvanların salyalarının akmasına, uyuşukluğa, tökezlemesine ve zayıf kalmasına neden olur.
Enfekte geyiklerin boş bakışları, bazılarının CWD'yi 'zombi geyik hastalığı' olarak adlandırmasına yol açtı.
Bu yeni değil, ancak uzmanlar vaka sayılarının artmasıyla birlikte hastalığın Kuzey Amerika'ya gizlice yayıldığını söylüyor.
Wyoming'deki Yellowstone Milli Parkı'ndaki yüzlerce geyiğin son derece bulaşıcı ve ölümcül hastalığa yakalandığının tespit edilmesinin ardından alarmlar verildi.
Wyoming Av ve Balık Departmanı 2022'de 6.701 geyik, Kanada geyiği ve geyiğin etini test etti, yaklaşık 800 örnekte hastalığı tespit etti.
Yellowstone, her yıl milyonlarca ziyaretçiyi çeken ABD'nin en ünlü doğa koruma alanıdır.
Statista Araştırma Departmanı'na göre yalnızca 2022 yılında yaklaşık 3,29 milyon insan parkta başıboş dolaştı.
Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezleri, CWD'nin çoğu yabani ve çiftlik geyik türünü etkileyebileceğini ve ABD ve Kanada'nın yanı sıra Güney Kore ve Norveç'te de bulunduğunu söyledi.
CWD, hayvanların beyinlerinde ve sinir sistemlerinde değişikliklere neden olan prionlardan (anormal patojenik proteinler) kaynaklanır.
Hayvan ve Bitki Sağlığı Kurumu (APHA) ve Çevre, Gıda ve Köy İşleri Dairesi'ne (DEFRA) göre geyikler, boş bir yüz ifadesinin yanı sıra tökezleyebilir ve zayıf koordinasyona sahip olabilir, kayıtsız görünebilir, tekrarlanan düzenlerde yürüyebilir ve titreme yaşayabilir.
Enfekte bir hayvanda, tedavisi veya aşısı bulunmayan hastalığın belirtilerinin ortaya çıkması bir yıldan fazla sürebilir.
Semptomların ortaya çıkması uzun sürdüğünden dolayı, bazı geyikler salyaları akmadan, uyuşuk hale gelmeden ve 'boş bakışa' maruz kalmadan ölebilir.
Bilim insanları "zombi geyik hastalığının" Yellowstone parkına onlarca yıldır ulaşacağını tahmin ediyorlardı.
Henüz insanlarda vaka tespit edilmemiş olsa da uzmanlar CWD'nin "yavaş ilerleyen bir felaket" olduğunu söylüyor ve hükümetleri bu olasılığa hazırlıklı olmaları konusunda uyarıyor.
Bu durum, 1980'li ve 90'lı yıllarda sığırlarda yaygın olarak görülen ve insanlara yayılan ölümcül bir beyin hastalığı olan deli dana hastalığına paralellik gösteriyor.
1995'ten bu yana 178 insanın ölümüne neden oldu.
CWD araştırmacısı Dr. Cory Anderson, şunları söyledi:
"Britanya'daki deli dana hastalığı salgını, örneğin çiftlik hayvanlarından insanlara bir yayılma olayı meydana geldiğinde, işlerin bir gecede nasıl çılgına dönebileceğinin bir örneğini verdi. Benzer bir şeyin meydana gelme potansiyelinden bahsediyoruz. Kimse bunun kesinlikle olacağını söylemiyor ama insanların hazırlıklı olması önemli."
'Yavaş ilerleyen felaket'
Deli dana hastalığının salgınını inceleyen epidemiyolog Dr. Michael Osterholm, CWD'yi "yavaş ilerleyen bir felaket" olarak nitelendirdi.
"Her zaman ölümcül, tedavi edilemez ve oldukça bulaşıcı olan bir hastalıkla karşı karşıyayız. Endişemiz, ne enfekte ettiği hayvanlardan ne de kirlettiği çevreden onu yok etmenin etkili ve kolay bir yolunun olmaması." dedi.
CWD'ye neden olan patojenin yok edilmesi son derece zor olabilir; kirde ve yüzeylerde yıllarca kalabilir.
2019'da yayınlanan araştırmalar, virüsün çiftlik hayvanlarına, diğer memelilere, kuşlara ve hatta insanlara da bulaşma yeteneğine sahip olabileceğini öne sürüyor.
Özellikle endişe verici olan, insanların bilmeden CWD ile enfekte olmuş hayvanları yiyor olabileceği gerçeğidir.
Alliance for Public Wildlife'a göre 2017 yılında yılda 7.000 ila 15.000 CWD enfeksiyonu olan hayvan farkında olmadan insanlar tarafından tüketildi.
Bu sayının her yıl yüzde 20 artacağı tahmin ediliyor.
Dr. Anderson, Wisconsin'de muhtemelen binlerce kişinin enfekte geyik eti yediğini söyledi.
Cornell Üniversitesi'nden hastalık ekolojisti Dr. Raina Plowright, CWD'nin, hastalık taşıyan hayvanlarla temasın arttığı tarım ortamlarında meydana gelen hastalık salgınları bağlamında değerlendirilmesi gerektiğini söyledi.
Bu, Birleşik Krallık sağlık şeflerinin Ekim ayında hayvanlardan insanlara sıçrayan dört yeni 'zoonotik' böceğin takip edildiği konusunda uyarısının ardından geldi.
