DEMET İLCE / MUHABİR
2 yaşındaki çocuklar, gelişimlerinin normal bir parçası olduğu düşünülen öfke, inatçılık, huzursuzluk gibi ergenlik benzeri semptomlar gösterebilir. Bilim insanları tarafından 2 yaş sendromu olarak adlandırılan bu dönemle ilgili her ebeveynin bilmesi gereken ise bu dönemin geçici olduğudur. Çocuk Gelişimi Uzmanı Ayşenur Bekaroğlu, 2 yaş döneminin hiç kriz olmadan çok sakin yaşanmasının ve aynı şekilde baş edilemeyecek kadar yoğun yaşanmasının da bir sorun olduğunu dile getirdi. Bekaroğlu, 2 yaş sendromu ile ilgili her ailenin bilmesi gerekenleri Diriliş Postası’na aktardı.
2 yaş sendromu nedir, belirtileri nelerdir?
Bebeklerin doğduktan sonra aşama aşama ilerledikleri büyüme ve gelişim aşamaları vardır. Bunların bazıları atılımlar, bazıları normal aşamalar olduğu gibi bazıları da kritik evreler olarak adlandırdığımız dönemleri kapsamaktadır. Daha çok 2 yaş sendromu (terrible two sendrom ) diye bilinen, gelişimde kritik evre olan önemli bir gelişim dönemidir. Bu dönemi herkesin daha çok tanıdığı olan ergenlik dönemi gibi düşünebiliriz. Bir nevi ön ergenliktir 2 yaş dönemi. Yetkeye direnç, kendini tanıma, sınırlarını anlama, kişiliğinin ana hatlarını oluşturma evresi denilebilir. Kritik olmasının ana sebebi de budur. İnsan; yetişkinliğinde tanımladığımız kişiliğine yönelik olan tanımlamalarının çerçevelerini 2 yaş döneminde oluşturur, ergenlikte de olgunlaştırarak bir yetişkin oluşumu gerçekleştirir. Biyolojik olarak da önemli bir kimya ve nöron atılım evresidir.
Bu dönem yetişkinlere nasıl yansır?
Bu zamana kadar her kurala uyan, her denileni yapan, düzenli uyumlu çocuk gider, yerine her kurala direnç gösteren, her zaman bir mantık örüntüsü olmaksızın ister ya da reddeder, ağlama, öfke krizleri artar. Bunlarla beraber büyük ölçüde gelişimi de hızlanır. 2 yaş sendromu denen büyük kritik atılım döneminin yaklaşık çocuğa göre 15-18 ay civarı başlayıp, 30 ayda azalarak 36 ay civarı tamamen bitmiş olmasını bekleriz. Bu süreç de tıpkı ergenlikte olduğu gibi, yetişkinin dengeli veya tutarsız yönetiminden fazlaca etkilendiğinden, zamanında yaşanıp bitmesi kadar, bitmeyip ergenliğe kadar sürerek, ergenlikle de birleşip psikopatoloji dediğimiz yetişkinlik kişilik sorunları kırılmalarına sebep olabilmektedir. Burada bahsi geçen 2 yaş dönemi, çoğunlukla genetik tabanlı ve beyin kimyası, nöron etkileşimleri gibi organik biyolojik bir dönem olduğu gibi, bu dönemin davranışsal yön verilmesi, çevresel etki dediğimiz kısımdan da çokça etkilenmektedir. Bu yüzden fazlaca ihtiyatlı yaklaşım isteyen bir evredir.
Bu dönemde ebeveynler nasıl davranmalıdır?
Yetişkinin kendini bu döneme hazırlaması, bu sürece odaklı özellikle kriz yönetimi üzerine donanımını arttırması, zorlandığı veya tükenme yaşadığı, çözümsüz zamanlar sıkça yaşandığında mutlaka destek alması gereken bir dönemdir. Yetişkine dair hiçbir sorun olmasa bile; 2 yaş dönemindeki bir çocuğun mutlaka bir uzman değerlendirmesiyle gelişim takibi yapılmalıdır. Tüm gelişim alanları ile birlikte büyümenin de atak yaptığı bir dönem olduğu için, hem çocuğun genel gelişim taraması hem de ailenin tutumlarının değerlendirmeden geçirilmesi elzemdir, bu kritik evre geri alınamayacak, telafisi zorlu bir dönemdir o yüzden en az riskle geçirilmelidir.
Bahsi geçen en önemli risk, çocuğun kişilik oluşumu, beynini nasıl kullanacağını öğrenmesi, genetik tabanlı vücut salınımlarının arttığı, özetle düşüncenin salınımı şekillendiği, salınımların da duygu ve düşüncelere yön verdiği bir dönemin en yoğun gelişim evresidir.
2 yaş sendromu bir hastalık mıdır?
Bu dönem bir hastalık değildir, her sağlıklı gelişim gösteren çocuğun yaşaması gereken sağlıklı bir gelişim evresidir. En ayırıcı noktası şu; bu evrede krizlerin olması olağan, zira bu konuda kişisel becerilerini öğrenebilmesi için çocuk için önemlidir. Ancak krizlerin yaşanması demek, ileri derecede yaşam kalitesini ketleyecek kadar olması gerekmemektedir, bu yaşanıyorsa aile tutumlarında ciddi bir problem var demektir. Yani; 2 yaş döneminin hiç kriz olmadan çok sakin yaşanması bir sorundur, aynı şekilde baş edilemeyecek kadar yoğun yaşanması da sorundur. Yetişkinlerin genelde kafasını karıştıran yönü bu olmaktadır. Kriz yönetim şekilleri yetişkinlerin bireysel kazanımlarına göre güçleri görece olduğundan, objektif değerlendirme ister, kişiler kendilerini ya da partnerlerini subjektif gözlemleyebilirler. Burada işbirliği önemlidir. Öyle bir dönem ki tüm aleni ya da gizil olan tüm yönlerin ortaya çıktığı bir dönem olduğundan yetişkinler için zorlayıcı olabilmektedir.
Bu dönem çocuğun ilerleyen yaşlarına nasıl yansır?
Bu süreci görmezden gelmek, yoğun otorite ile bastırmak veya hiçbir sınır çatışmasına girmeden, çocuğun merkeze alındığı tabiri caizse her dediğinin kabulüyle ilerlenmesi gibi olan her yaklaşım, çocuğun ergenlikte çok daha sert bir evre yaşayacağı anlamına gelmektedir.
Daha da önemlisi ciddi kişilik bozuklukları, kişilik kırılmaları, rol, benlik çatışmaları, davranış bozuklukları bedensel algı bozuklukları gibi pek çok zorlayıcı ciddi sonuçlara yol açmaktadır. Özetle; 2 yaş sendromu bir hastalık değildir, doğal gelişimin sonucudur. Bu yaş döneminin sağlıklı yaşanmaması ciddi hastalık olarak betimlediğimiz pek çok ruhsal ya da bedensel yıkıcı etkilere sebep olabilmektedir. Cinsiyet rolleri, beslenme şekilleri, beden ve benlik algısı, takıntılar, özgüvenli veya kendine güvensiz çekingen kişilikler, bağımlılıklar veya bağlanma sorunları gibi, kişinin kendi potansiyelini yaşamasını ketleyen pek çok yıkım içeren hayat kalitesini ciddi düzeyde etkileyen konular, bu yaş döneminin nasıl yönetildiği ile filizlenmektedir.
Aileler bu dönemle baş edemediğinde ne yapmalıdır?
Ailelere düşen en önemli rol burada; çatışmadan kaçmamak sabırlı davranmak, duyguları ihmal etmeden kabul ederek, ben dilinde dile getirerek ama davranış disiplininde ısrarcı kalarak, agresyona düşmeden, sürekliliği olan davranışları modellemek önemlidir. En önemlisi ise; kendine ve çevreye zarar vermemek koşulunda, sınır verdiğin haliyle duygularını istediğince yaşamasına fırsat vermek gerekir. Bu süreçte çok fazla önemli nokta ve bireysel özellikler, kişilerin romantik ilişkilerinin modeli gibi fazla değişken olmasından ötürü, bu sürecin zaman zaman uzman desteği ve rehberliğinde yönetilmesi son derece sağlıklıdır. 2 yaş dönemi ve ergenlik dönemi insanın hayatındaki en kritik gelişim evreleridir. Bu döneme kadar neler yaptın, bu dönemden sonra ortaya ne çıktı? 2 yaşın çıkışı ergenliğin akışını belirler, ergenliğin çıkışı ise; hayat boyu kişinin yaşam tercihlerini. İhmal edilmemesi gerekir.
