ChatGPT'nin hayatımıza girmesinden bu yana geçen yaklaşık üç yıl içinde, yapay zekânın eğitim üzerindeki etkisi yoğun bir şekilde tartışılıyor. Yapay zekâ gerçekten öğrenmeyi kolaylaştıran bir araç mı, yoksa düşünmeyi körelten bir tehdit mi?
MIT'den bilim insanlarının yaptığı yeni bir araştırma, bu soruya dikkat çekici bir yanıt veriyor. 54 yetişkinle gerçekleştirilen deneyde, katılımcılardan üçer deneme yazmaları istendi. Bir grup yalnızca kendi beyin gücünü kullanırken, diğerleri ya arama motorlarından yardım aldı ya da doğrudan ChatGPT kullandı.
BEYİN FAALİYETİ YAPAY ZEKÂ KULLANANLARDA DAHA DÜŞÜK
Araştırma sonucunda, ChatGPT kullanan grubun beyinsel katılımının diğer iki gruba göre belirgin şekilde düşük olduğu belirlendi. Bu grup ayrıca yazdığı metinlerde geçen alıntıları hatırlamakta zorlandı ve yazıya karşı aidiyet hissi daha zayıf çıktı.
Deneyin sonunda gruplar yer değiştirerek bir yazı daha yazdı. Yalnızca beyin kullananlar bu kez yapay zekâdan yardım aldı, yapay zekâya alışanlar ise beyinlerini kullanarak yazı yazdı. Sonuçlar ilginçti: Yapay zekâdan beyne geçen grup, düşük bilişsel performans gösterdi. Araştırmacılar buna "bilişsel borçlanma" diyor: Yani yapay zekâya fazla güvenen kişiler, düşünsel becerilerini zamanla yitiriyor.
ELEŞTİRİLER VE ALTERNATİF YORUMLAR
Araştırma sonuçları dikkat çekici olsa da bazı uzmanlara göre bu bulguların temel nedeni yapay zekânın kendisi değil, deneyin tasarımı. Beyinlerini kullanan katılımcılar görevi üç kez tekrarladıkları için daha fazla deneyim kazandı. Buna karşın yapay zekâ kullanan grup yalnızca bir kez beyin gücünü kullanabildi. Dolayısıyla sonuçlar "alışkanlık farkı"ndan da kaynaklanmış olabilir.
YAPAY ZEKÂ KULLANIMI NASIL EVRİLMELİ?
Tartışmalar sadece bireysel becerilerle sınırlı değil, eğitim sistemi de eleştiriliyor. Yapay zekânın sunduğu olanaklar karşısında eğitimde “çıtayı yükseltmeyen” sistemlerin sorunun bir parçası olduğu belirtiliyor.
1970'lerde hesap makinelerinin eğitime girmesiyle birlikte sınavlar daha karmaşık hale getirilmişti. Aynı anlayış yapay zekâ için de geçerli olabilir. Öğrencilerden sadece klasik kompozisyonlar yazmaları beklenmemeli; örneğin yapay zekâ kullanarak bir ders planı hazırlamaları ve bu planı sözlü sınavda savunmaları istenebilir.
YAPAY ZEKÂYI NE ZAMAN, NEREDE VE NASIL KULLANMALIYIZ?
Yeni nesillerin eleştirel ve yaratıcı düşünme becerilerine sahip olması hâlâ önemli. Ancak artık bu becerilerin tanımı değişiyor. Kalemle yazı yazmak nasıl artık temel düşünme becerisi sayılmıyorsa, yapay zekâyı kullanmak da yeni bir okuryazarlık biçimi haline geliyor.
Uzmanlar, gençlerin hangi görevlerin yapay zekâya devredilebileceğini, hangilerinin ise insan zekâsı ve yaratıcılığı gerektirdiğini öğrenmesinin kritik olduğunu vurguluyor. Yapay zekâ, tembelleştirici değil, doğru kullanıldığında düşünmeyi derinleştiren bir araca dönüşebilir.
