Toronto Üniversitesi’nde yürütülen yeni bir çalışmaya göre, Alzheimer gibi nörolojik hastalıkların erken belirtileri, kişinin konuşma biçiminde gizli olabilir. Araştırmacılar, yaş ilerledikçe kelime bulma güçlüğünün arttığını ancak esas belirleyici faktörün konuşma hızı ve akıcılığı olabileceğini belirtiyor.
YAŞLI BİREYLERDE “KONUŞMA HIZI” AZALIYOR
Araştırmaya 18 ile 90 yaş arasında 125 sağlıklı yetişkin katıldı. Katılımcılardan bir sahneyi ayrıntılı şekilde tarif etmeleri ve ardından gündelik nesnelerin gösterildiği sesli uyaranlarla eşleşen kelimeleri bulmaları istendi.
Sonuçlar şaşırtıcıydı: İlk görevde daha hızlı konuşan bireyler, ikinci görevde doğru kelimeyi daha çabuk buldu.
Bu bulgular, “işleme hızı teorisini” destekliyor. Yani hafıza kaybından önce gelen ilk belirti, beynin genel bilgi işleme sürecinde yavaşlama olabilir.
DURAKSAMALAR VE "EEE-UHH" GİBİ SÖZCÜKLER ÖNEMLİ SİNYALLER
Toronto Üniversitesi’nden psikolog Hsi T. Wei’nin ekibi, yaşlı bireylerin:
- Sorulara cevap verme,
- Resimlerden kelime bulma,
- Yazılı metni okuma gibi görevlerde gençlere kıyasla belirgin şekilde daha yavaş olduğunu gösterdi.
Ayrıca, yaşlı bireylerin konuşmalarında daha fazla duraksama (“eee”, “ııı” gibi) ve daha yavaş konuşma hızı gözlendi.
YAPAY ZEKA SES TONUNDAN HASTALIĞI TAHMİN EDİYOR
Araştırmanın etkileri sadece teorik değil. Son dönemde geliştirilen bazı yapay zeka algoritmaları, bireylerin sadece konuşma kalıplarını analiz ederek %78,5 doğruluk oranıyla Alzheimer riski tespit edebiliyor.
Diğer yandan, beyin taramalarında amiloid plakları bulunan bireylerde konuşma ile ilgili sorunlar 1,2 kat daha fazla görülüyor. Bu plaklar, Alzheimer hastalığının en belirgin biyobelirteçlerinden biri.
2024 yılında Stanford Üniversitesi tarafından yürütülen başka bir araştırma da, uzayan duraklamalar ve yavaş konuşmanın, beyinde tau proteinlerinin birikimiyle ilişkili olduğunu ortaya koydu.
“KONUŞMANIN ALTINDAKİ SESSİZ TEHLİKE”
Alzheimer çalışmaları giderek daha çok, sadece ne söylediğimize değil, nasıl söylediğimize odaklanıyor. Uzmanlar, bu konuşma değişikliklerinin, henüz belirgin bilişsel kayıplar başlamadan bile, beyindeki patolojik değişimleri yansıtıyor olabileceğini söylüyor.
Demans araştırmacısı Claire Lancaster, bu bulguların heyecan verici olduğunu belirtiyor:
“Bu araştırma, yalnızca ne dediğimizin değil, ne kadar hızlı söylediğimizin de beyin sağlığımız hakkında çok şey anlattığını gösteriyor.”
