‘Enflasyon ne zaman düşüşe geçecek?’, ‘Faiz, kur, enflasyon ve büyüme arasında nasıl bir denge gözetiliyor?’, ‘ Türkiye Ekonomi Modeli’nde yeni adımlar neler olacak?’, ‘2023 için asgari ücret ve memur maaşlarında nasıl bir artış planlanıyor?’ Hande Fırat moderatörlüğünde gazeteciler Zafer Şahin ve Melik Yiğitel'in sorularını Hazine ve Maliye Bakanı Nureddin Nebati yanıtlıyor. Bakan Nebati'nin açıklamalarından satır başları şöyle:
ENFLASYONLA MÜCADELE
Enfasyon sadece Türkiye'nin problemi değil, Tüm dünyanın problemi. ABD'de enflasyon sürekli tartışılır halde. Küresel emtia fiyatlarındaki yükseliş gösteriliyor bu artışın sebebi olarak. Salgında iş yerleri kapandı, üretim durdu, sağlık sistemleri birçok yerde adeta çöktü. İnsanların bir yıl sonrasına ilişkin ön görüleri kayboldu. Mayıs ayından itibaren Türkiye'nin ve dünyanın normalleşeceğini öngörüyorduk. 21 Şubat'ta savaş başladı. 3 gün sürecek denilen savaş bugün Avrupa'yı kuşatmış durumda.
Enerji ithalatçısıyız, bunun çok ağır bir baskısı oldu. Geçen yıl hiçbir makro ekonomik göstergenin desteklemediği kurlardaki ani değişiklikler yaşandı. Türkiye'deki enflasyonun en önemli sebeplerinden bir tanesi kurdaki ani yükselişti. 20 Aralık günü sahte belgeler dolaşıyordu. Bir diğer sebep ise beklentiler elbette. Birçok işletme stoklara girdiler salgın ve savaş sonrası. Yarına fiyatlar yükselebilir diye düşündüler.
"ARALIK AYINDA DÜŞÜŞÜ GÖRECEĞİZ"
Bizim bir bakış açımız var. Mart ayında dünya bankası toplantılarında bir ikilem ile karşı karşıyasınız demiştim. Enflasyon mu büyüme mi? Türkiye'de enflasyon çok yüksek hissedildi. Petrol fiyatlarında dengesizlik olsa da sakinleşme var. Tahıl koridorundan sonra gıda fiyatlarının sakinleşmiş olması baskıyı azalttı. Enflasyonun artış hızını azaltıyoruz. Aralık ayından itibaren enflasyon rakamlarında düşüş göreceğiz.
Enflasyonun etkilediği dar gelirliler için adımlar atıyoruz. Davranışın değişimine de ayak uydurmak lazım. Seracılıkla ilgili bir finans paketi hazırladık. Maaliyetlerin azalması için. Bu kış gerekirse alacağımız tedbirlerle ürünün pahalı gelmesini engelleyecek adımlar atacağız. Ekonomi bugün adım attım, yarın yansımasını görürsün gibi bir iş değil. Doğrudan desteklemelerde bu hissedilir ancak seradan bahsediyorsak bunun zaman bedeli var, yatırım bedeli var.
"550 BİN DENETİM YAPILDI"
Yılın başında 'Hazine ve Maliye Bakanlığını sahaya indirmeyin' demiştim. Bu yıl bugün itibarıyla yapılan denetimlerin sayısı 550 bin. Yıl sonunda bu rakamı 1 milyona çıkaracağız. Bu tür dengesiz durumlarında yaşandığı dönemlerde fahiş gelir elde etmek isteyenler olabilir. Hem kamunun gücünü gösteriyoruz, hem de vatandaşlarımızın zarar görmesini engelliyoruz. Bütün bunlar yapılırken fiyatlama sisteminin bozulmasına sebep olan kötü dönem geçirdik. Ama şimdi toplum daha hassas. Önümüzdeki kış geçen kış gibi olmayacak, daha iyi bir kış olacak.
'Faiz enflasyonun üstünde olmalı öğretisini reddediyoruz'
Bize bir şey öğretildi; faiz enflasyonun üstünde olması lazım. Biz bu öğretiyi reddediyoruz. Dünya kendisi uygulamıyor ama diyor ki siz uygulayın. Merkez bankalarının faiz artırımları enflasyonun üzerinde bir faiz artışı değil. Makas neden bu kadar geniş? Biz paradigma değiştirdik; Türkiye ekonomi modeli dedik. Bu tasarım bir model değişikliğidir. Biz bu sancılı süreci dışarıdan gelen savaş baskısı ile şiddetli hissettik ve makas açıldı. Orta gelir tuzağından kurtulacağız ve bir denge sağlanacak. Cumhurbaşkanımız ifade ettiler, faiz tek haneye inecek. Adımlar atılacak. Hükümetimizin birinci önceliği enflasyon. Enflasyon herkesi ilgilendiriyor.
ASGARİ ÜCRET VE MEMUR ZAMMI AÇIKLAMASI
2022 yılından bu güne kadar, asgari ücretli enflasyona ezdirilmedi, memurlar da dahil buna. Asgari ücretlilere yıl başında bir belirleme yapılıyor. Bu yıl enflasyon tahminlerinde bir sapma olunca, asgari ücrette bir artış yoluna gidildi ve gelenek bozuldu. Yüzde 95 civarında bir iyileştirme yapıldı. Önümüzdeki yıl ve yıllarda Cumhurbaşkanımızın duruşu çok net. Asgari ücretliler, dar gelirliler, enflasyonun altında kalmayacak. Önümüzdeki dönemde de yine çalışmalar böyle yapılacaktır. Artış enflasyonun üzerinde olacak. Cumhurbaşkanımız her zaman çok net olarak ifade etmiştir, artış asla enflasyonun altında olmayacak.
ESNAF DESTEK PAKEDİ ÇALIŞMASI
Esnaf için bir paket üzerinde çalışıyoruz. Teknik çalışmalarımızı yapıyoruz. Kabinede konuşulacak detayları.
Sicil affının getirilmiş olması yeterli değildir. Banka gayrı resmi olarak oradaki affı görmemesi gerekirken görüyor ve ona göre hareket ediyor. Bankacılık sektörünün de Meclis üzerinden alınan kararı uygulanma zorunluluğu olacak. 2 bin liraya kadar icraya düşmüş, 9 milyon dosyanın temizlenmesini içeriyor. Kolaylık veriyoruz, vazgeçtiği kısmı değersiz alacak kategorisine alıyor, mükellef faydalanıyor, vatandaşımız temizlenmiş oluyor. Varlık yönetim şirketlerindeki, 2 bin 500 liraya kadarki borçlar için görüşüyoruz. Borçlar silinmesi kaydıyla yarısını ödeyip sıfırlıyoruz. 6 milyon insan durumdan kurtulmuş olacak.
"HETERODOKS YAKLAŞIM" TARTIŞMALARI
Sözleriniz eylemleriniz mutlak suretle gündem oluyor temsil ettiğiniz makamdan dolayı. Bütçe konuşmasında söylemiştim, benimle uğraşmayın. Benimle uğraşırsanız şöyle bir handikapınız var: Alaylı ve mektepliyim. Hayatı reel sektörle, halkla geçen, çiftçiliği bilir, tarlayı bilir, traktörü bilir aynı zamanda da ticareti bilir. Tescilli hiperaktif birisiyim. Bu konuşmamda üzerime geldiler. Hiç rahatsız olmam. Hakaret olmadığı sürece gülerim. Ben bir çiftçi ile de ustayla da patronla da işçiyle de konuşabilirim.
Bulunduğum ortamı söyleyeyim çok değerli hocalar var karşımda. Dinleyicilerin birçoğu üniversite dekanları. Bir akademik unvanınız var ise kullandığınız dil bu dil olmak üzere. Ben doktor unvanını almak için çok çaba sarf ettim. Üniversitede ders vermediğim için doçent unvanını kullanmıyorum. Bu yadsınacak bir şey değil. Ben doçent doktor Nureddin Nebati'yim.
Hiçbir akademisyen kitapta yazdığı şeyi olduğu gibi aktaramaz. Öğrenciye ders verirken bile hazırlıkla gidersiniz. Siz Türkiye Ekonomi Modelini dünyaya sunuyorsunuz, dünyadan da hocalar buna destek için geliyorlar sizi desteklemeye. Beni binlerce insan eleştiriyor. Rahatsız olmuyorum. Sokaktaki vatandaşın heterodoks ile işi yok olmaz. Ama bir bilim insanı, bilim insanı gibi davranacak.
FAİZ İNDİRİMLERİ DEVAM EDECEK Mİ?
Faiz enstrümanını kullanan ülke sayısı 165. Enflasyon altında faiz kullanan ülke sayısı 132. Bize bir şey öğretildi. Faiz, enflasyon üzerinde olması lazım. Bu öğretiyi reddediyoruz. Dünya 'Siz uygulayın' diyor. ABD'deki faiz 9-10 civarında. Avrupa'da 10'lar civarında faiz oranı 10 kat fark var. 'Bize yatırım yapmaya gelin' diyorlar. 'Faizlerle geri dönmeyin' diyorlar. Bize 'Faizi artır, fonlarım gelsin paraları alsınlar, ülkeme kar getirsinler' diyor. Almanya'da para yatırırsanız, üzerine para ödersiniz. Biz onların yaptığını yapmaya başladık. Makas neden geniş? Model değişikliği sizin karşı karşıya kalacağını süreç ya azalır ya yükselir. Savaş baskısıyla şiddetli hissettik. Türkiye 90'lı yılları kaybetti. Denge arayışıydı. 2002'de AK Parti yeni bir denge oluşturdu.
Türkiye Ekonomi Modeli
Bu program; yatırım, üretim, ihracat, istihdam üzerine, cari fazlayı hedefleyen bir program. 20 yıl içinde Türkiye alt yapı yatırımlarını tamamlamış, geleceğe umutla bakabilen bir ülke. Salgın başladığında iddialı bir şey söylemiştim. 'Türkiye bu işten karlı çıkacak'. Savaştan da öyle çıkacağız. Ben temkinli iyimserim, asla karamsar değilim. Genç nüfusa sahip bir ülkeyiz. Türkiye bir üretim merkezi. Biz diyoruz ki cari açığın bir numaralı sebebi tamamen enerji. Bizi asıl yoran doğal gaz ücretleri. Bunun bu şekilde devam etmesi mümkün değil. Biz dışardan artmadığı sürece enerji fiyatları cari açığımızı kapatırız. Ödeme dengesi ve cari açık finansmanında bir sıkıntı yok.
İhracatımızın yaklaşık yüzde 40'ı Avrupa'ya yapılıyor. Bir tarafta resesyonun hissediliyor hale geliyor olması bizim bazı tedbirleri almamızı gerektiriyor. Türk üreticilere güveniyoruz çünkü hemen uyum sağlayabiliyor. Akdeniz'den Karadeniz'e ihracatımızı genişletme imkanımız var. Çünkü Avrupa Çin'den mal tedarik etmektense Türkiye'den tedarik edip stok maaliyetini düşürebiliyor.
KUR KORUMALI MEVDUAT HESAPLARI UZATILDI
Kur korumalı mevduat bence son dönemlerin en önemli enstrümanlarından bir tanesi. Etkilerini zaten açıklandığı anda gördük. Türkiye'deki mevduatların 3'te 1'i kur korumalı hesaba kaymış durumda. Hacim 1,4 trilyon TL'ye ulaşmış durumda. Müşteri sayısı 2 milyonun üstünde. Bir gerçeklik var. Türkiye çift paralı bir ülke. Piyasadan gidip bireylerin döviz almasını engelledik. Neden? İhtiyacı yok. Çünkü buraya yatırıyor ve en kötü ihtimalle döneceğini biliyor. Çünkü bunun garantisini veriyoruz. Öngörülebilir bir kur seviyesini böyle sağladık. Oynaklık bitti, ciddi bir oynaklık yok. Önümüzdeki yılın Aralık sonuna kadar kur korumalı mevduat hesabını uzatıyoruz.
"EYT İL İLGİLİ HER TÜRLÜ KARARIN LTINI DOLDURURUZ
Hazine ve Maliye Bakanının görevi alınan bir kararın altını doldurmaktır. Vedat Hocam, elbette Türkiye'deki bu tür taleplerin karşılanması için adım atmamızı bekliyor. Biz kendisi ile iyi bir iletişim içindeyiz. Bütçeye olan maliyetini bir araya gelerek konuştuk. Maliyetleri nasıl karşılayacağımızın hazırlıkları yapılıyor. Meclis'ten geçecek EYT ile ilgili her türlü kararın altını doldururuz.
Borsaya girenlerin uzmanlarla hareket etmesini tavsiye ediyorum. Borsamızda iyileşme olduğu sürece destek tweet'i atmaya da devam edeceğim.
KREDİ GARANTİ FONU PAKEDİ
Gelecek olan KGF paketi, paraya ihtiyacı olup üretimini artıracak, yatırımı gerçekleştirecek kesime gidecek. Kim bu kesim bankacılık sektörünün çok da sevmediği bir kesim. C grubu. Yani ihtiyacı var ama bilançoları iyi değil. A'ların paraya ihtiyacı yok. B'lerin paraya ihtiyacı var yok, kendi yağında kavruluyor. C'ler ise riskli. Bankalar sevmiyor çünkü verdiği para geri gelmeyebilir.
