TRT 1’in iddialı yapımı Uyanış Büyük Selçuklu dizisi hem oyuncu kadrosu hem de tarihi konusuyla dikkat çekiyor. Son dönmede popüler diziler arasında yer Uyanış Büyük Selçuklu dizisinde Hasan Sabbah karakteri izleyicilerin dikkatini çekti. Tarih kitaplarında da yer alan bu tarihi isim İran coğrafyasında doğan ve kurduğu Haşhaşi tarikat ile dikkat çekiyor. Peki, Hasan Sabbah kimdir, nasıl öldü ve kim öldürdü? İşte Hasan Sabbah hayatı ve tüm detaylar…
HASAN SABBAH HAYATI! HASAN SABBAH KİMDİR, NASIL ÖLDÜ VE KİM ÖLDÜRDÜ?
1046-47 veya 1053-54 yıllarında On iki İmam Şiiliği’nin önemli bir merkezi olan Kum kentinde dünyaya geldiği söylenen Sabbah, hayatını Sergüzeşt-i Seyyidina adlı eserde anlatmıştır. Himyerî Krallığı’nın soyundan geldiğini ve babasının Yemen’den Kufe’ye oradan da Kum şehrine göç ettiğini belirtir.
Sabbah tahsilini devam ettirmek için Rey şehrine gitti, on yedi yaşına kadar bağlı kaldığı Oniki İmam Şiiliğinden, karşılaştığı Fatımî daisinin etkisiyle İsmaililik mezhebine geçiş yaptı. Sabbah’taki yeteneği fark eden Irak bölgesi başdaisi İbn Attaş kendisine Fatımî Halifesi Müstansır’ın yanına gitmesini ve Darülhikme’de İsmaili mezhebi hakkında eğitim almasını tavsiye etti. İsfahan civarında iki yıl İbn Attaş’ın vekili olarak kaldıktan sonra Azerbaycan, Musul, Sincar, Rahbe, Şam, Sayda, Sur ve Akka üzerinden 1078 yılında Kahire’ye vardı. Burada Ebu Davud tarafından karşılandı ve Halife Müstansır-Billah ile görüştü. Halife, kendisini vekil olarak seçti ve ileride Horasan bölgesinde dailik yapmasını istedi.
Hasan Sabbah, Halife Müstansır’dan sonra hilafet makamına veliaht Nizar’ın geçmesini isterken vezir ve başkumandan Bedr el-Cemali ise Ahmed el-Müsta’li’nin geçmesini istiyordu. Sabbah’ın muhalefetiyle karşılaşan el-Cemali, Sabbah’ı önce hapse attı ardından da ülkeden sürdü veya diğer bir rivayete göre Sabbah, Mısır’dan kaçtı ve 1081 yılında İsfahan’a ulaştı.
NİZAMÜLMÜLK’TEN KAÇTI
9 yıl boyunca İran’ı baştan sona dolaşarak Batıniliğin propagandasını yapan Sabbah, İran’ın kuzeyine gitmeye karar verdi. Özellikle Deylem bölgesi ile ilgilendi. Bu propagandadan çok etkilenen Gilan, Mazenderan bölgelerinde 3 yıl boyunca çalışarak dağlardaki savaşçıları ve gönderdiği dailer sayesinde bölge halkını yanına çekmeyi başardı. Sabbah’ın faaliyetlerini izleyen Selçuklu Veziri Nizâmülmülk yakalanması için emir verdi. Bunun üzerine Hasan, Kazvin’e kaçtı. Burada müstahkem Alamut Kalesi’ni karargahı olarak seçerek Nizârî-İsmaili Devleti’ni 4 Eylül 1090 tarihinde kurdu.
Alamut Kalesi’ne yerleşmesinin ardından kaleyi ele geçirilemez ve kuşatmalara dayanacak şekilde düzenledi. Bundan sonra Alamut askeri ve idari merkezi oldu. Halife Müstansır’ın ölümünün ardından yerine Sabbah’ın muhalif olduğu diğer oğlu Müsta’li-Billah geçti. Sabbah bu durumu kabul etmeyerek Nizar’ı destekledi ve adına hutbe okuttu. İsmaililer’in Müstaliyye ve Nizariyye olarak ikiye ayrılmasıyla Sabbah Alamut’ta Nizariler’in lideri konumuna geldi ve Fatımîler’le ilişkilerini kesti.
MÜRİTLERİN EĞİTİM ALMASI YASAKTI
Nizariler’i Fatımîler’den ayıran en önemli fark Nizariler’e düşman olanların fedailer tarafından öldürülmesinin dini bir vazife olarak kabul edilmesidir. Müritlerinin eğitim almasını yasaklayarak cahil kalmalarını sağlamıştır. Ayrıca müritlerine cenneti vadediyor ve cennetteki mutluluğu dünyada hissetmeleri için onlara haşhaş içiriyordu ve bu şekilde emirlerini koşulsuz yerine getiren fedai haline geliyorlardı.
Alamut tepesindeki kale rivayete göre, Deylem krallarından biri tarafından inşa edilmişti. Kaleye “kartalın öğretisi” anlamında “Aluh Amut” ismi verilmişti. Hasan Sabbah’ın buraya vardığı sırada kale onu Selçuklu sultanından almış olan Alevi Mehdi adındaki bir hükümdarın elindeydi. Önce bölgeye dailerini yollayan Hasan, bölge halkını ve Alamut’ta yaşayanları kendi tarafına çekmiştir.
HAŞHAŞİLERİ KURDU
4 Eylül 1090 günü gizlice kaleye alınmış, kalenin önceki sahibi kaleyi terk etmek zorunda kalmıştır. İranlı tarihçilere göre Hasan Sabbah, Mehdi’ye üç bin altın dinar değerinde bir senet vermiştir. Böylece Hasan Sabbah, Haşhaşin tarikatını resmen kurmuştur.
Hasan Sabbah, Alamut’a yerleştikten sonra 34 yıl boyunca buradan hiç ayrılmadı. Alamut’a yerleştikten sonra Büyük Selçuklu Devleti ve Abbasilere yönelik mücadelesine başlayan Hasan Sabbah, kendi döneminde elliye yakın suikast gerçekleştirmiştir. Bunların en önemlisi ve ilki Nizamülmülk’ün öldürülmesi olarak bilinir. Diğerleri ise Selçuklu üst düzey devlet görevlileri ve Abbasi din adamlarına yönelik suikastlerdir. Nizamülmülk’ün öldürülmesi ve ardından Melikşah’ın ölümü sonrasında Sencer, Berkyaruk ve Muhammed Tapar arasında taht kavgaları başlamış ve Selçuklular gerilemeye başlamıştır. Hasan Sabbah Selçuklu sarayındaki taht kavgalarını kendi lehine kullanmıştır.
Mayıs 1124’te hastalanıp yatağa düşen Hasan Sabbah, ölümünün yaklaştığını düşünerek halefi olması için Lemeser Kalesi komutanı Kiya Buzrug Ummid’i seçti. Ebu Ali’yi,Kasranlı Adem’in Oğlu Hasan’ı ve ordularının komutanı Kiya Ebu Cafer’i de önüne oturtarak onlara imamın gelip devletin başına geçeceği güne dek Kiya Buzrug Ummid’in liderliğinde uyum içinde çalışmalarını emretti ve 23 Mayıs 1124 Cuma günü öldü.
O keskin zekalı, yetkin, aritmetik, astronomi, büyü ve daha pek çok alanda bilgi sahibi biri olarak tarif edilirdi. Hasan Sabbah aynı zamanda bir yazardı.
