Büyük Selçuklu Devleti dönemine ve o dönemde gerçekleşmiş önemli olaylarla birlikte tarihin akışında etkin rolü bulunan tanınmış isimlere dikkati çeken Uyanış: Büyük Selçuklu, bu akşam TRT 1 ekranlarında yayın hayatına başlıyor. Diziyle birlikte dönemin konu edilen olay ve isimleriyle ilgili yoğun araştırmalar gerçekleşiyor. Kurtlar Vadisi dizisinde “Memati” karakterindeki Gürkan Uygun’un canlandıracağı Hasan Sabbah’ın hayatı hakkında bilgiler de en çok araştırılan konular arasında yer alıyor. Peki, Nizamülmülk ve Selçuklu’nun büyük düşmanı Hasan Sabbah kimdir? Hasan Sabbah nerede yaşadı? Merak edilen bilgiler yazının devamında.
Hasan Sabbah kimdir?
Hasan Sabbah, Nizârî-İsmaili Devleti’nin ve sapkın Haşhaşî örgütünün kurucusudur. Tam adı, Hasan bin Ali bin Muhammed bin Cafer bin Hüseyin bin Sabbah el-Hamari’dir. Hasan Sabbah, İran’ın Kum şehrinde doğmuştur. Doğum tarihi net olarak bilinmemektedir. 11. yüz yılın ortalarında 1050 yılında dünyaya geldiği rivayet edilir.
Kufeden gelen babasının On İki İmam inancını benimsediği ve anlatılanlara göre Yemen kökenli olduğu söylenmektedir. Bir başka rivayette ise, pek inandırıcı olmamakla birlikte, kadim Himyer soyundan geldiği belirtilmektedir.
Hasan Sabbahın Rey şehrinden ayrılıp Mısıra ulaşması; İsfahan, Azerbaycan, Silvan, Mezopotamya, Suriye ve Filistin kıyılarından geçtiği seyahat üzerinden anlatılmaktadır. Yaklaşık 3 sene boyunca Mısır’da kalan Sabbah, daha sonra ise Kuzey Afrika’ya sürülmüştür. Buradan da Suriye’ye gitmiştir. 10 Haziran 1081 tarihinde İsfahan’a tekrar ulaşmış Hasan Sabbah, dokuz yıl süresince hizmet için İranı dolaşmıştır. Hasan Sabbah, İran’ın kuzey taraflarında yer alan Deylem bölgesi ile oldukça fazla ilgilenmiştir. Çünkü bu bölge, İslam Dinini kılıç zoru ile kabul etmemiş, sahip olduğu toprakları çok zor fethedilen, savaşçı insanlara sahip ve köklü geleneklerini sürdürebilen yerli halkın kontrolü altındaydı. Hasan Sabbah bir süre sonra, dikkatini çeken Deylem bölgesinde faaliyetlerde bulunabilmek adına Kazvin’e göçmüştür. Yerleştiği bölgede, yerli halkın arasından çok sayıda mürit bulan Hasan Sabbah, Elbruz Dağları’nda bulunan Alamut Kalesi’ne uzun süreli yerleşmeye karar vermiştir.
Hasan Sabbah ve fedaileri (Haşhaşiler) işledikleri suikastler ve Alamut Kalesi’nde sürdürdükleri yaklaşık 35 yıllık yaşam şekilleriyle bilinir. Dönemin din ve devlet adamlarına suikastler düzenleyen örgüt, Hasan Sabbah ve sapkın inançları uğruna tereddüt etmeden hem sayısız cinayetlerin faili olmuş hem kendi canlarını feda etmişlerdir.
Nizâmülmülk hakkında
Nizâmülmülk [Nizâmü’l-Mülk / نظام الملك] asıl adı; Ebû Alî Kıvâmüddîn (Gıyâsüddevle, Şemsülmille) Hasen b. Alî b. İshâk et-Tûsî’dir.
21 Zilkade 408 (10 Nisan 1018) tarihinde Horasan’ın Tûs şehrine bağlı Râdkân köyünde doğmuştur. Vefat tarihi, 14 Ekim 1092’dir.
Sultan Alparslan kendisini vezir tayin ettiğinde Abbâsî Halifesi Kâim-Biemrillâh tarafından Nizâmülmülk, Kıvâmüddevle ve’d-dîn ve Razî emîri’l-mü’minîn lakapları verilmiş, ayrıca Tâcü’l-hazreteyn, Vezîr-i Kebîr, Hâce-i Büzürg ve Atabekü’l-cüyûş gibi lakaplarla anılmaya başlanmıştır.
Annesini küçük yaşta kaybeden Nizâmülmülk’ün talim ve terbiyesiyle babası Ali b. İshak ilgilenmiştir.
Kur’ân-ı Kerîm’i hıfzettikten sonra Halep’te Ebü’l-Feth Abdullah b. İsmâil el-Halebî’den, İsfahan’da Muhammed b. Ali b. Muhammed’den, Nîşâbur’da Abdülkerîm b. Hevâzin el-Kuşeyrî’den, Bağdat’ta Ebü’l-Hattâb b. Batr’dan hadis okudu. Ebû Abdullah b. Muhammed et-Tûsî, Ebû Bekir Muhammed b. Yahyâ el-Müzekkî, Abdülkerîm el-Kuşeyrî gibi muhaddislerden hadis rivayet emiştir.
Ayrıca devrin meşhur âlim, edip ve şairlerinin sohbet meclislerine ve derslerine katılıp inşâ ve hitabet sanatında ileri bir seviyeye ulaşmıştır.
Kendisinin Hasan Sabbâh ve Ömer Hayyâm ile arkadaş olduğu, bunlarla birlikte Şâfiî âlimi Hibetullah Muvaffak-Lidînillâh en-Nîsâbûrî’nin derslerine devam ettiği ileri sürülür. Ancak 408’de (1018) doğan Nizâmülmülk’ün 438 (1046-47) veya 445’te (1053) doğan Hasan Sabbâh ile birlikte aynı hocanın öğrencisi olması uzak bir ihtimaldir.
İlk devlet görevini Gazne sultanları için yapmıştır. Devlet işleriyle ilk olarak Gazne Devleti’nin Horasan valisinin hizmetinde çalışarak başlayıp 1059’da Gazneliler Horasan valisi olmuştur. 1063’ten itibaren Selçuklular devletinde Alparslan’ın Belh valisinin yanında devam etti. 1064 yılında Büyük Selçuklu Devleti’ne vezir olarak atandı. Alp Arslan (hüküm süresi 1063-1072) ve Melikşah (hüküm süresi 1072-1092) hükümdarlık dönemlerinde bu önemli vezirlik görevinde bulunmuştur. Memleketin nizamlarının kurucusu anlamında olan Nizamülmülk ismi Abbâsî halifesi Kâim bi Emrillah tarafından verildi. Dönemin Nakşibendi şeyhi Ebu Ali Farmedi’ye çok hürmet ederdi.[3] Ancak 1092 yılında bir haşhaşi tarafından şehit edilmiştir.
